ідэа́льны, ‑ая, ‑ае.
1. У філасофіі — які існуе толькі ў свядомасці, у ідэях, ва ўяўленні.
2. Які адпавядае ідэалу; узвышаны, незямны. [Праекты] былі залішне прыгожыя і ідэальныя і зусім не лічыліся з магчымасцямі часу і людзей. Карпаў.
3. Разм. Вельмі добры, дасканалы, узорны. Ідэальная машына. Ідэальная сям’я. Ідэальныя ўмовы. Ідэальная чысціня. □ — У яго вачах — вы ідэальны чалавек... Ён хваліць вас заўсёды. Гартны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
не́чы, нечага, нечаму, нечы (нечага), нечым, аб нечым, м.; нечая, нечай, нечую, ж.; нечае, нечага, нечаму, нечае, нечым, аб нечым, н.; мн. нечыя, займ. неазначальны.
Які належыць невядома каму, невядома чый; чыйсьці. Зайшоўшы ў нечы двор, хлопец убачыў пажылую жанчыну. Федасеенка. З заводскага двара выязджала нечая запозненая машына, вахцёр правяраў у шафёра пропуск. Скрыган. — Качкі! Качкі! — пачуўся нечы ўсхваляваны голас. Скрыпка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пажа́рны, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да пажару. Пажарны дым. Пажарная каланча. // Прызначаны для тушэння пажару. Пажарная каманда. Пажарная машына. □ [Варанецкі] выбег на вуліцу і з ходу ўсчапіўся на пажарную бочку, якую коні імчалі міма варот. Дуброўскі. // Абсталяваны ўсім неабходным для тушэння пажару. Пажарны двор. Пажарная часць.
2. у знач. наз. пажа́рны, ‑ага, м. Работнік пажарнай каманды.
•••
Пажарнае дэпо гл. дэпо.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прэс, ‑а, м.
1. Машына, прыстасаванне для апрацоўкі матэрыялаў піскам. Ручны прэс. Гідраўлічны прэс. Вінтавы прэс. // Прылада або цяжар для надання формы чаму‑н., ушчыльнення чаго‑н., выціскання вадкасці з чаго‑н.
2. Тое, што і прэс-пап’е.
3. перан. Пра тое, што прыгнятае, прыціскае каго‑, што‑н. Цэнзурны прэс буржуазнага друку.
•••
Брушны прэс — група мышцаў брушной поласці і дыяфрагмы.
[Ад лац. pressus — ціск.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
турката́ць, ‑коча; незак.
Разм. Утвараць характэрныя для галубоў гукі; буркаваць. Ужо маланка слепіць вочы, а дзед спакойна кажа мне: — Хаціны, дзе трубач туркоча, пярун ніколі не кране... Вялюгін. Туркоча голуб на задвор[ку]. Калачынскі. Тарахцець (пра гукі машыны ў час работы). Машына аддавала, здаецца, апошнія сілы — нешта ў ёй туркатала, ірвалася, шыпела. Пестрак. Раптам апоўначы, чуем, над борам У небе туркоча наш самалёт. Тарас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шматкаляро́вы, ‑ая, ‑ае.
1. Афарбаваны ў розныя колеры; рознакаляровых пярэсты. Высока над лесам красавалася шматкаляровая вясёлка. Бядуля. Па вялізным квадратным стале побач са столікам, на якім была размешчана радыёапаратура, ляжала шматкаляровая карта зоны. Хадкевіч.
2. Спец. Звязаны з атрыманнем адбіткаў тэксту, ілюстрацый, узораў і інш. у фарбах. Шматкаляровы друк. Шматкаляровая машына. // Надрукаваны ў некалькі фарбаў, некалькі колераў. Шматкаляровы малюнак. Шматкаляровая ілюстрацыя.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́ехаць, -еду, -едзеш, -едзе; -едзем, -едзеце, -едуць; -едзь; зак.
1. Паехаць, адправіцца з аднаго месца ў другое.
В. з горада.
В. з варот.
2. Едучы, з’явіцца дзе-н.
В. на лясную паляну.
З-за вугла выехала машына.
3. Пакінуць адно месца жыхарства, пераехаўшы на другое.
Жыхары выехалі.
4. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Плаўна вываліцца, выпасці (разм.).
Пакет выехаў з рук.
5. перан., на кім-чым. Выкарыстаць для сваёй выгады чыю-н. працу, якія-н. акалічнасці (разм., неадабр.).
В. на памочніку.
В. на акалічнасцях.
|| незак. выязджа́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. вы́езд, -у, М -дзе, м. (да 1—3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
церабі́ць, цераблю́, цярэ́біш, цярэ́біць; цярэ́блены; незак.
1. што. Ачышчаць ад хмызняку (лес).
2. Абчышчаць ад бацвіння, карэньчыкаў і пад. (гародніну).
Ц. буракі.
3. што. Абсякаць галіны, сучча з паваленых дрэў.
4. што. Вылузваць, выкалупваць, лушчыць што-н.
Вавёрка церабіла шышкі.
5. што. Чысціць дзюбай пер’е (пра птушак).
6. што. Торгаць, тузаць, перабіраць пальцамі што-н.
Ц. канцы хусткі.
7. перан., каго (што). Надакучаць пытаннямі, просьбамі (разм.).
8. што. Вырываючы з коренем, убіраць машынай з поля (лён, каноплі).
|| зак. вы́церабіць, -блю, -біш, -біць; -блены (да 1 і 8 знач.).
|| наз. церабле́нне, -я, н.
|| прым. церабі́льны, -ая, -ае (да 8 знач.).
Церабільная машына.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
праязджа́ць несов.
1. в разн. знач. проезжа́ть;
машы́на ~джа́е ў гадзі́ну шэсцьдзяся́т кіламе́траў — маши́на проезжа́ет в час шестьдеся́т киломе́тров;
я не́калі тут ~джа́ў — я когда́-то здесь проезжа́л;
п. свой прыпы́нак — проезжа́ть сво́ю остано́вку;
2. (о лошади) прое́зживать
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
буксі́р, ‑а, м.
1. Канат або стальны трос, пры дапамозе якога адно судна можа цягнуць за сабой другое або машына машыну. Адзін за адным ішлі кацеры, цягнучы на буксірах гружаныя баржы. Лупсякоў.
2. Судна, прызначанае для перацягвання несамаходных суднаў, плытоў. Запляскалі лопасці буксіра, выпрастаўся, напяўся трос, і пантон стаў паволі адыходзіць ад берага. Мележ. Маленькі буксір падцягнуў карабель да прычала. Шамякін.
•••
Браць на буксір гл. браць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)