шпачы́ха, ‑і, ДМ ‑чысе, ж.

Разм. Самка шпака. Стала ціха, Дужа ціха. Мы затоена сядзім, А ў раён наш са шпачыхай Завітаў шпачок адзін. Калачынскі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Мацяры́зна ’зямельная або маёмасная ўласнасць, атрыманая ў спадчыну па мацярынскай лініі’ (Гарб.; Працы, 8, Нас.; шчуч.,͡ Сцяшк. Сл.), ст.-бел. материзна, матерызна ’мацярынская спадчына’ (XV ст.), люди материзные ’адзін з відаў прыгонных’ запазычаны са ст.-польск. macierzyzna ’тс’ (Булыка, Лекс. запазыч., 78).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Падра́д 1 ’абавязацельства выканаць якую-н. работу за пэўную плату, а таксама работа, якая выконваецца паводле такога абавязацельства’ (ТСБМ). Аддзеяслоўнае ўтварэнне ад падрадзіць < рад (гл.).

Падрад 2 ’непасрэдна адзін за другім; без перапынку; запар’. Рус. подряд ’тс’. Ад под і рад (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Парэ́й ’адзін з культурных відаў цыбулі з падоўжанай цыбулінай і плоскімі лістамі, прыгоднымі да яды’ (ТСБМ). З рус. поре́й ’тс’ (параўн. Крукоўскі, Уплыў, 88), дзе запазычана праз ням. Porrei з франц. porrée ад лац. porrum ’тс’ (Міклашыч, 261; Праабражэнскі, 2, 106; Фасмер, 329).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

су́щий

1. (существующий) уст. і́сны;

2. перен., разг. сапра́ўдны, чы́сты, адзі́н;

э́то су́щий пустя́к гэ́та чы́стае (адно́) глу́пства;

су́щая пра́вда чы́стая пра́ўда;

су́щий чёрт разг. сапра́ўдны чорт;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

кні́жка, -і, ДМ -жцы, мн. -і, -жак, ж.

1. гл. кніга.

2. У складзе назвы некаторых дакументаў у выглядзе сшытых разам лісткоў з тэкстам і месцам для афіцыйных запісаў.

Працоўная к.

3. Асобны нумар тоўстага часопіса.

Сакавіцкая к. часопіса «Полымя».

4. Адзін з чатырох аддзелаў страўніка жвачных жывёл, слізістая абалонка якога ўтварае складкі, падобныя на лісты паўразгорнутай кнігі (спец.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

дакла́дны, -ая, -ае.

1. Які адпавядае ісціне, правільны.

Дакладная вага.

Д. гадзіннік.

2. Поўнасцю адпаведны ўзору, правілам, патрабаванням.

Дакладная копія.

Д. пераклад.

3. Канкрэтны, вычарпальны, не прыблізны.

Д. ўлік.

Д. адрас.

4. Акуратны, пунктуальны.

Д. выканаўца.

5. У якім асобныя элементы выразна аддзелены адзін ад аднаго.

Дакладныя рухі.

Дакладныя прыёмы.

○

Дакладныя навукі — навукі, заснаваныя на матэматычных метадах.

|| наз. дакла́днасць, -і, ж.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

шнур, -а́, мн. -ы́, -о́ў, м.

1. Кручаная ці вітая тонкая вяроўка.

Нацягнуць ш. з адвесам.

2. Электрычны провад, які складаецца з некалькіх ізаляваных жыл.

3. Вогнеправодны жгут, які перадае іскру выбуховаму рэчыву (спец.).

Дэтануючы ш.

4. Чарада (птушак); шэраг аднародных прадметаў, размешчаных адзін за адным.

Паляцеў ш. гусей.

Цягнуцца шнурам фурманкі.

5. Вузкая палоска зямлі.

Араць свой ш.

|| прым. шнуравы́, -а́я, -о́е.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

шту́рхацца, -аюся, -аешся, -аецца; незак.

1. Штурхаць каго-н. іншага або адзін аднаго.

Ш. ў натоўпе.

2. перан. Быць дзе-н. у цеснаце, таўкатні (разм.).

Ш. ў аўтобусе.

3. у што. Штурхаць што-н., імкнучыся пранікнуць куды-н. (разм.).

Ш. ў дзверы.

4. Знаходзіцца, бадзяцца дзе-н. без асобага занятку, без мэты (разм.).

Ш. па базары.

|| наз. шту́рханне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

шэ́раг, -а, мн. -і, -аў, м.

1. Лінія роўна размешчаных аднародных прадметаў, рад; шарэнга.

Ш. фурманак.

Стаць у адзін ш.

Шэрагі байцоў.

У першых шэрагах (таксама перан.: наперадзе ўсіх).

2. Сукупнасць якіх-н. з’яў, што ідуць адна за другой.

Ш. эпізодаў.

3. Некаторая, звычайна невялікая колькасць чаго-н.

Ш. пытанняў.

У шэрагу выпадкаў.

4. мн. Склад, асяроддзе.

Уліцца ў баявыя шэрагі.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)