Verbum

све́дчанне, ‑я, н.

1. Паведамленне асобы пра тое, сведкай чаго яна была. Па сведчанню самога паэта, сюжэтам для.. паэмы [«Адплата кахання»] паслужыла праўдзівае здарэнне, якое ў даўнія часы мела месца недзе пад Тайнай, а затым зрабілася паданнем. Івашын.

2. Факты, рэчы і пад., што з’яўляюцца пацвярджэннем чаго‑н. Усе гэтыя драбніцы яго жыцця, якія непакоілі Любу, былі для яго [Хадкевіча] найлепшым сведчаннем іх блізкасці. Васілевіч. Там, за лесам, на высачэзных калонах заводскай пляцоўкі гарэлі чырвоныя сцяжкі — сведчанне перамог мантажнікаў, уладароў блакітных нябесных вышынь. Лукша. Яркім сведчаннем неадольнай жыццёвай сілы камуністычнага руху сталі першамайскія дэманстрацыі. «Маладосць».

3. Дача паказанняў на судзе. Старшыня суда.. папярэдзіў, што Пошта павінен гаварыць адну толькі праўду і што за непраўдзівае сведчанне ён будзе пакараны. Крапіва.

4. Афіцыйнае пацвярджэнне сапраўднасці чаго‑н. [Мікіта Мікітавіч:] — А так, без сведчання ўрача, пошта такую тэлеграму не прыме. Карпаў.

схе́ма, ‑ы, ж.

1. Спрошчаны чарцёж, які перадае сістэму, пабудову, сувязь частак чаго‑н. На гэтым экране кожны вучань можа пісаць, чарціць схемы, застаючыся за сваёй партай. Шыцік. Для нагляднасці я намаляваў нават схему руху гэтых уяўных паяздоў. Навуменка. Па схеме ўсё правільна, а ўстаноўка не працуе. Мыслівец. // Агульны план пабудовы, арганізацыі, размяшчэння чаго‑н. Каця паабяцала разам са сваімі сябрамі, што працавалі на аэрадроме, скласці схему, дзе падрабязна былі б адзначаны стаянкі самалётаў, запасы боепрыпасаў, памяшканні, дзе жылі лётчыкі. Няхай.

2. Апісанне, зробленае ў агульных рысах, папярэдні накід. Схема п’есы. Схема даклада. □ Штампы і схемы ляжаць і на многіх творах аб калгасным жыцці. «Беларусь».

3. Абстрактны паказ чаго‑н.; агульная формула, палажэнне (у думках, разважаннях). Багата якія важныя пытанні наогул не атрымлівалі адказу, не даследаваліся, таму што не ўкладваліся ў апрыёрныя схемы. «Полымя».

[Грэч. schema — вобраз.]

бу́йства, ‑а. н.

1. Тое, што і буянства.

2. Моцнае праяўленне чаго‑н. Буйства фарбаў. □ Красавік — Гэта першыя краскі вясны. Некранутая сінь Танканогай пралескі, Рокат рэк гаваркіх, Буйства сокаў зямных, Вечна юнага часу Ўрачыстая песня. Звонак.

кантава́цца, ‑туюся, ‑туешся, ‑туецца; незак.

1. Разм. Праводзіць час у бескарысных намаганнях, з цяжкасцю дабіваючыся чаго‑н. — Вельмі доўга я кантаваўся пазаўчора на прахадной завода, часта званіў дырэктару, парторгу, у заўком. Мыслівец.

2. Зал. да кантаваць.

канюшы́нішча, ‑а, н.

Поле, з якога сабралі канюшыну або на якім папярэдняй культурай была канюшына. — І няма чаго сеяць на канюшынішчы жыта, — даводзіў адзін з брыгадзіраў, — калі ў наступную вясну можна пасеяць, напрыклад, яравую пшаніцу. Кулакоўскі.

гушча́р, ‑у, м.

Густы ўчастак лесу. Непралазны гушчар. □ Загудзеў гушчар высозны — Беразняк, дубы і сосны, ліпы, ясені, яліны, Явары, кляны, асіны. Муравейка. // Густы зараснік чаго‑н. У чарацяным гушчары шчабеча ды шастае нейкая птушыная дробязь. Брыль.

дадатко́вы, ‑ая, ‑ае.

Які з’яўляецца дадаткам, дабаўкай да чаго‑н. асноўнага. Дадатковая прадукцыя. Дадатковы рэйс. Дадатковыя заняткі. □ Не ведаючы, якую адзнаку паставіць за адказ — не чуў, ці правільны ён — Пётр Пятровіч задаў Міхасю дадатковае пытанне. Шахавец.

заступі́цца, ‑ступлюся, ‑ступішся, ‑ступіцца; зак., за каго-што і без дап.

Стаць на абарону каго‑, чаго‑н. Петражыцкага не каралі. Заступіўся Сямён Калінавіч. Пташнікаў. — [Булай] заўсёды заступіцца, дапаможа, калі хто са сваіх рабочых трапіць у бяду. Шыцік.

затушы́ць, ‑тушу, ‑тушыш, ‑тушыць; зак., што.

Спыніць гарэнне чаго‑н.; патушыць, пагасіць. Затушыць папяросу. Затушыць лямпу. Затушыць пажар. // перан. Спыніць, заглушыць. — Калі я і кахаў яе, то гэта, можа, ад таго, каб затушыць нейкі боль. Скрыган.

збіра́льны, ‑ая, ‑ае.

1. Спец. Які служыць для збірання чаго‑н. Збіральнае шкло. Збіральныя валаскі насякомых.

2. Які аб’ядноўвае ў сабе характэрныя прыметы некалькіх аднародных з’яў, прадметаў, асоб і пад.; абагульнены. Збіральны мастацкі вобраз. Збіральная назва.