Труса́я ‘пра неразумную, бесталковую жанчыну’ (Рэг. сл. Віц.). Відаць, ад трусіць 1 ‘трэсці, калаціць’ (гл.) з суф. ‑аj‑а са значэннем зніжанасці (Сцяцко, Афікс, наз., 36). Параўн. трусея, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Траслі́вы ‘багністы’ (Сцяшк. Сл.), трослі́вы ‘дрыгвяністы, гразкі’ (Сл. Брэс.), ст.-бел. тросливый ‘парослы трыснягом’: тросливое болото (ГСБМ). Утворана пры дапамозе суф. ‑лів‑ ад тросць 1, гл., набліжана да трэсці, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
узлава́ць, узлую, узлуеш, узлуе; узлуём, узлуяце; зак.
Разм.
1. каго. Увесці ў злосць, раззлаваць. Бацькаў адказ узлаваў маці. Васілевіч. [Ганна] баялася лішнім словам, няўдалым рухам узлаваць затоенага старога. Мележ.
2. Абл. Тое, што і узлавацца. Клемсіха ўзлавала, пачала лаяць .. [Сёмку]. Галавач. Гаварушка ўзлаваў і сам схапіў з плячэй мяшок, перавярнуў яго ўверх сподам і пачаў трэсці. Лобан.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
калаці́ць, калачу́, кало́ціш, кало́ціць; незак.
1. каго-што. Выклікаць дрыжанне чаго-н.; хістаць, трэсці.
Выбухі гармат калацілі горад.
К. яблыкі.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.), каго (што). Выклікаць дрыжыкі (пра страх, ліхаманку, холад і пад.).
Мяне калоціць (безас.).
3. каго-што і без дап. Рабіць вобыск (разм.).
4. што. Гатаваць якую-н. страву, размешваючы калатоўкай (разм.).
К. зацірку.
5. перан., каго (што). Выклікаць непрыемнае пачуццё.
Гэта несправядлівасць калоціць мяне.
6. каго-што і без дап. Часта і моцна стукаць; наносіць удары, біць (разм.).
К. кулакамі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Турсу́чыць ‘трэсці, вытрасаць’ (Сцяшк. Сл.), ‘трасці, трусіць’ (калінк., Арх. ГУ). Параўн. рус. дай. турсу́чить ‘торгаць, тузаць, рваць’. Няясна (Фасмер, 4, 125). Можна дапусціць сувязь з папярэднім словам у якасці дзеяслова працяглага дзеяння.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ператру́с ’вобыск’ (ашм., Стан.), ператру́ска ’ператрасанне’ (Нас.), ’пераборка старой хаты’ (ветк., Мат. Гом.), ператраса́ць ’перабудоўваць’ (Касп.). Да пера- (гл.) і тру́сіць, якое з прасл. *trǫsiti ’трусіць’, ’трэсці’. Значэнне ’перабудоўваць’ — другаснае, параўн. перасыпа́ць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вы́траскі ’тое, што вытрасена’ (Др.-Падб.), вы́трускі ’дробная салома з каласамі пасля малацьбы’ (Бір. Дзярж.). Ад вытрасці, вытрусіць з дапамогай суф. ‑ка. Параўн. рус. вы́трепки ’дробная жытняя салома, якая застаецца пасля малацьбы’. Гл. таксама трэсці.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
патрэ́сці, ‑трасу, ‑трасеш, ‑трасе; ‑трасём, ‑трасяце; пр. патрос, ‑трэсла і ‑трасла, ‑трусла і ‑трасло; заг. патрасі; зак., каго-што.
1. Абтрэсці ўсё, многае; ператрэсці ўсіх, многіх.
2. і без дап. Трэсці некаторы час. [Сцёпка] няспрытна падаў руку, а.. [Аленка] так слаўна, па-прыяцельску паціснула і патрэсла яе. Колас. Патрасіце ўдзень маладую бярозку ці ліпку — і гэтыя шкоднікі [майскія жукі] градам пасыплюцца на зямлю. Матрунёнак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Трахіна́ ‘багна’ (Мат. Гом.). Параўн. арэальна блізкае ўкр. чарніг. тряхли́на ‘тс’ (Чарапанава, Геогр.), якое на фоне дыялектнага трасіна́ дэманструе варыянтнасць с/х. Пра адпаведную з’яву ў беларускай мове гл. Сабалеўскі, РФВ, 64, 3–4, 102. Да траха́ць ‘трэсці’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Та́хаць ’біць у дошку малатком падчас начной варты’ (Нас.), та́хыць ’ляпаць’ (Бяльк.), та́хаты ’ўзбоўтваць; стукаць, біцца (у тым ліку пра сэрца)’ (Сл. Брэс.), ’трэсці, варушыць, узбоўтваць (аб пасудзіне з вадкасцю)’ (драг., З нар. сл.). Гукапераймальнае ўтварэнне, суадноснае з тах, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)