пракля́цце, ‑я, н.
Тое, што і праклён. — Пракляцце лютым катам ад мяне, Ад жонкі партызана перадай! Танк. О, пракляцце!.. За што мне Гэткі суджаны лёс? Бачыла.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Нялёгкая (нілёхкая) ’нячыстая сіла’ (кіраўск., Нар. сл.), ’непераадоленая, шкодная сіла; злы лёс, д’ябальская сіла’ (Нас.). Табуізацыя на базе нялёгкі ’які цяжка перанесці’ (Нас.), гл. лёгкі; параўн. нячыстая < нячыстая сіла, някрытая ’тс’ і пад.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пабла́жлівы, ‑ая, ‑ае.
1. Нястрогі, непатрабавальны. Так з іх [настаўнікаў] паблажлівай дапамогай і закончыла Ева сямігодку. Асіпенка.
2. Мяккі, велікадушны. Лёс, які дагэтуль наносіў .. [Сімону] удары, стаў больш паблажлівым. Самуйлёнак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
удачары́ць, ‑ру, ‑рыш, ‑рыць; зак., каго.
Прыняць у сваю сям’ю дзяўчынку на правах роднай дачкі. [Кулік:] — Сваіх дзяцей .. [Абрамава] не мела, дык удачарыла дзяўчынку, Тамару, але лёс малой незавідны... Гурскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Вы́рак ’адрачэнне; прыгавор’ (БРС, Байк.), выро́к ’лёс, доля; судовы прыгавор’ (Нас.). Запазычанне з польск. wyrok (Кюне, Poln., 115; Жураўскі, SlOr, 10, 40; Булыка, Запазыч., 74). Націск на другім складзе Кюне (там жа) тлумачыць уплывам ускосных склонаў.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
узне́сці, -нясу́, -нясе́ш, -нясе́; -нясём, -несяце́, -нясу́ць; -нёс, -не́сла; -нясі́; -не́сены; зак.
1. каго-што. Падняўшы, занесці наверх.
У. вёдры з вадою на ганак.
2. перан., што. Узняць угору, ускінуць.
У. смык рукой.
У. вочы.
3. што. Збудаваць.
У. палац.
4. перан., каго (што). Узвялічыць, узвысіць.
Лёс узнёс гэтага чалавека.
|| незак. узно́сіць, -о́шу, -о́сіш, -о́сіць.
|| наз. узнясе́нне, -я, н. (да 2—4 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
наканава́ць, ‑ную, ‑нуеш, ‑нуе; зак., каго-што, каму.
Разм. Наперад, загадзя вызначыць, абумовіць што‑н. Жыццё наканавала.. [Багдановічу] кароткі век. Бачыла. Ля стаю... Мне лёс наканаваў Быць помнікам жывым братам памёршым. Тармола.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
памёршы, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. незал. пр. ад памерці.
2. у знач. прым. Які памёр. Мне лёс наканаваў Быць помнікам жывым братам памёршым. Тармола. // у знач. наз. памёршы, ‑ага, м. Нябожчык.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ідэаліза́цыя, ‑і, ж.
Паказ каго‑, чаго‑н. лепшым, чым яно сапраўды ёсць; надзяленне ідэальнымі якасцямі. Ідэалізацыя мінулага. Ідэалізацыя рэчаіснасці. □ Аўтары, адмовіўшыся ад ідэалізацыі, паказваюць жывога чалавека, яго канкрэтны лёс, характар. Лойка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
бяда́чы, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да бедака, уласцівы бедаку. Палац ваш [панскі] смяецца з нядолі бядачай. Купала. Нягледзячы на бядачы лёс, народ ніколі не траціў пачуцця гумару, верыў у лепшую будучыню. Саламевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)