папазвіне́ць, ‑ніць; зак.

Разм. Звінець доўга, неаднаразова. [Паравік] і малоў, і малаціў, і крупы драў, і пілаваў. Колькі ён папазвінеў цыркулярнымі піламі!.. Ракітны.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

тапіёка, ‑і, ДМ ‑піёцы, ж.

1. Крухмалістае рэчыва, якое здабываецца з клубняў расліны маніёку.

2. Мука або крупы з гэтага рэчыва.

[Партуг. tapioca.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

са́га I ж., лит. са́га

са́га II нескл., ср. (особый сорт крупы) са́го

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

са́гавы в разн. знач. са́говый;

~выя кру́пы — са́говая крупа́;

~вая па́льма — са́говая па́льма

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Са́га ’крупы з крухмалу сагавай пальмы, а таксама штучныя крупы з кукурузнага або бульбянога крухмалу’ (ТСБМ). З рус. са́го ’тс’, у якой праз ням. Sago, франц. sagou з малайск. sâgû ’мука з сагавай пальмы’ (Праабражэнскі, 2, 244; Фасмер, 3, 543; Махэк₂, 535).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Прусакі́, прусаке́ ’крупы’ (Сцяшк. Сл.). З *просакі́, просаке́ < проса з генералізацыяй значэння.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

грэ́цкі ​1, ‑ая, ‑ае.

Прыгатаваны з зерня грэчкі. Грэцкія крупы. Грэцкая мука.

грэ́цкі ​2, ‑ая, ‑ае.

Як састаўная частка некаторых складаных пазваў. Грэцкі арэх.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

датаўчы́, ‑таўку, ‑таўчэш, ‑таўчэ; ‑таўчом, ‑таўчаце, ‑таўкуць; пр. датоўк, ‑таўкла, ‑ло; заг. датаўчы; зак., што.

Скончыць таўчы; стаўчы, патаўчы ўсё да канца. Датаўчы крупы.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

змяшча́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак., каго-што.

1. Незак. да змясціць.

2. Мець, заключаць у сабе што‑н. Крупы грэчкі змяшчаюць вугляводы, бялкі, тлушчы.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

◎ Пшано́ ’вымалачанае проса’ (Шымкевіч, Покажчик), ’прасяныя крупы’ (Воўк-Лев., Татарк.), пшоно ’тс’ (ТС), ж. р. пшана ’проса (?)’: jak na poli pszanü рагай (Федар. 6, 188); ’пшаніца (?)’: кормиця вы ихъ ярой пшеной (смал., Шн. 2, 524), атопка ’проса (?)’: за річенкою пшенку жну (гродз., Крачк.), ’каша з проса’ (хойн., Мат. Гом.), пшы́нка ’прасяныя крупы’ (жлоб., там жа), пшанчанка ’проса’ (Ян.), сюды ж атопка ’пшанічная салома’ (Сцяшк. Сл.), пшоны, пагонны, пшэны, пшэнны ’пшанічны’ (Сл. ПЗБ), пшэнный ’тс’ (Бяльк.), пшопны ’тс’ (Сцяц.), пшановы ’прасяны’ (шкл., Мат. Маг.), пшаняны ’тс’ (жытк., добр., сльск., Мат. Гом.), пшоняны ’тс’ (ТС), пшэняны ’тс’ (ПСл), параўн. укр. пшоно ’прасяныя крупы’, рус. пшено, польск. pszono, чэш., славац. pieno, харв. pšeno ’зерне’, славен. pieno ’прасяныя крупы’, макед. пченка ’кукуруза’, ст.-слав. пьшено ’ячныя крупы’. Прасл. *рькепо ўтворана ад прасл. *рьха(і (гл. піхаць, пхаць), першапачаткова ’тое, што вымалачана, абтоўчана, абабіта’, з якога развілося значэнне ’крупы’, ’проса’ і пад. Гл. Фасмер, 3, 417; Чарных, 2, 86–87; Сной, 513; Глухак, 508–509 (падаюцца паралелі аналагічных утварэнняў ад і.-е. *peis‑/*pis‑ ’таўчы, драбіць, малоць’), Банькоўскі, 2, 960.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)