Арэ́хва жалезнае колца для замацавання касы’ (Выг., дыс., 6), арэ́хаўка ’тс’ (ДАБМ, 832). Гл. рэхва.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пеража́біцца (пірыжа́біцца) ’перагнуцца’ (Бяльк.). Да пера- і жаба 5 ’карабатае месца на лязе касы’ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Во́бгінка ’ручка касы’ (ДАБМ, 818, мін.). Ад абгінаны (залежны дзеепрыметнік ад дзеяслова абгінаць) і суф. ‑ка.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Лопала, ло́пало ’няроўнасць на палатне касы ад няўмелага кляпання’ (лельч., Нар. лекс.). Да лопаўка ’тс’ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
раско́сы, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае касы разрэз (пра вочы). Твар у жанчыны быў круглы, але невялікі; вочы па-татарску раскосыя, пад вачамі шырокія скулы. Чыгрынаў.
2. З раскосасцю (у 2 знач.). Раскосы чалавек.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
каса́², -ы́, мн. ко́сы і (з ліч. 2, 3, 4) касы́, кос, ж.
Ручная сельскагаспадарчая прылада, якая складаецца з доўгага загнутага ляза, насаджанага на касільна, і служыць для скошвання травы, збожжа і пад.
Кляпаць касу.
◊
Найшла каса на камень — сутыкнуліся розныя непрымірымыя погляды, інтарэсы, характары.
Хоць касою касі — вельмі многа.
|| памянш. ко́ска, -і, ДМ -сцы, мн. -і, -сак, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пабразгаце́ць, ‑гачу, ‑гаціш, ‑гаціць; ‑гацім, ‑гаціце; зак.
Тое, што і пабразгатаць. [Максім] пабразгацеў у каморы начыннем, узяў малаток, бабку для кляпання касы, нейкі адмысловы шпянёк, пласкагубцы і, кінуўшы Толю «пайшлі!», падаўся з ім на востраў. Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пакалыва́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.
Абл. Калывацца некаторы час. Ванька-ўстанька крыху пакалываўся і спыніўся. // Рухацца, хістаючыся. — Дзесяць хвілін стаіш! — аб’явіў шафёр, саскочыў на асфальт, ляпнуў дзверцамі і ўразвалку, крыху касалапа, пакалываўся да касы. Жук.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Прыму́лок ’ручка касы; лучок’, прымо́лок, таксама (з сінкопай) прымлок ’тс’ (жыт., ДАБМ; Выг., ТС). Прыставачна-суфіксальныя ўтварэнні з фактычнай дэсемантызацыяй значэння прэфікса ад му́ліца, му́лец, му́ліц ’ручка (касы, сахі, вясла)’ (гл.) і часткова з дыялектнай субстытуцыяй націскнога галоснага, якія не да му́ліць (гл.), а працягваюць прасл. *mulica з адпаведнай семантыкай кантынентаў (гл. ЭССЯ, 20, 180–181).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сяміру́чка ’каса паводле памеру’ (Мат. Гом.), ’назва касы на сем далоней’ (Сцяшк. Сл.). Да сем (гл.), параўн. сямёрка ’тс’, гл. сямёра.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)