прадме́т, -а, М -ме́це, мн. -ы, -аў, м.

1. Канкрэтная матэрыяльная з’ява; рэч.

Адушаўлёны п.

Прадметы хатняга ўжытку.

2. чаго. Тое, на што накіравана думка, што складае яе змест або на што накіравана якое-н. дзеянне.

П. гаворкі.

П. даследавання.

3. Асобнае кола ведаў, якое ўтварае пэўную школьную дысцыпліну.

Добрыя адзнакі па ўсіх прадметах.

Прафілюючыя прадметы ў вышэйшай навучальнай установе.

|| прым. прадме́тны, -ая, -ае (да 1 і 3 знач.).

П. паказальнік (у кнігах). Прадметная агітацыя (наглядная).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

Тэ́ма ‘галоўная думка, прадмет, змест твора; заданне’ (ТСБМ, Некр. і Байк., Ласт.). Хутчэй праз ням. Thema, якое, у сваю чаргу, з лац. thema < грэч. θέμα (Рэйзак, 655). Літаратуразнаўчы тэрмін, паводле Краснея (Прабл. бел. філал., 64), запазычаны з рус. тема ў пачатку XX ст., дзе замацаваўся з часоў Ламаносава, аднак паралельна з ім ужываўся ў XVIII ст. адпаведнік грэчаскай форме фема ‘тс’ (Фасмер, 4, 40; Арол, 4, 58; Кохман, 235). Беласт. тема́т (Вруб.) з польск. temat ‘асноўная думка’ з пераносам націску на канец слова.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

прыбядня́ць, ‑яю, ‑яеш, ‑яе; незак., каго-што.

Перамяншаць чые‑н. заслугі, вартасці, магчымасці і пад. — Ну, ты ўжо занадта прыбядняеш наш раён, — пакінуліся на Жэньку другія рабяты. Зуб. Тут [у крытычным аглядзе] правільна ацэнена сіла ўздзеяння «Адвечнай песні», не прыбядняе Багдановіч і змест яе, калі ставіць паэму ў адзін рад з «Жалейкай». Лойка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

апрабава́ць, ‑бую, ‑буеш, ‑буе; зак., што.

1. Узяць на выпрабаванне, паставіць на (пад) выпрабаванне, перш чым пачаць карыстацца (якім‑н. механізмам). Апрабаваць трактар. // Правесці аналіз, вызначыць якасць, змест чаго‑н. Апрабаваць руду.

2. Даць апрабацыю, афіцыйна ўхваліць на аснове праверкі або шырокага абмеркавання.

3. Спец. Правесці апрабацыю (у 2 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

рэда́ктар, ‑а, м.

1. Той, хто правіць, рэдагуе які‑н. тэкст, рукапіс. Літаратурны рэдактар.

2. Кіраўнік выдання (газеты, кнігі і пад.), які зацвярджае яго змест. Чарнявы намячаўся калі не ў рэдактары, дык у намеснікі рэдактара першай беларускай газеты, якая мелася выходзіць у бліжэйшыя дні. Колас. У прыемнай рэдактара было бязлюдна. Хадкевіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

содержа́ние ср.

1. (действие) утрыма́нне, -ння ср.; трыма́нне, -ння ср.; см. содержа́ть​ 1, 2;

2. (иждивение) утрыма́нне, -ння ср.;

содержа́ние семьи́ утрыма́нне сям’і́;

име́ть на содержа́нии мець на ўтрыма́нні;

3. (довольствие) забеспячэ́нне, -ння ср.; (зарплата) пла́та, -ты ж.;

о́тпуск без сохране́ния содержа́ния во́дпуск без захава́ння забеспячэ́ння (пла́ты);

получи́ть ме́сячное содержа́ние атрыма́ць ме́сячную пла́ту (пла́ту за ме́сяц);

4. (сущность, смысл) змест, род. зме́сту м.;

содержа́ние докла́да змест дакла́да;

диалекти́ческое еди́нство фо́рмы и содержа́ния филос. дыялекты́чнае адзі́нства фо́рмы і зме́сту;

5. (количество чего-л.) ко́лькасць, -ці ж.; (наличие) ная́ўнасць, -ці ж.; (насыщенность) насы́чанасць, -ці ж.;

содержа́ние са́хара в свёкле ко́лькасць цу́кру ў бурака́х;

руда́ с бога́тым содержа́нием бага́тая руда́;

6. (состав) склад, -ду м., саста́ў, -та́ву м.;

содержа́ние спла́ва склад (саста́ў) спла́ву;

7. (оглавление) змест, род. зме́сту м.;

содержа́ние журна́ла напеча́тано на пе́рвой страни́це змест часо́піса надрукава́ны на пе́ршай старо́нцы.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

прагра́ма, -ы, мн. -ы, -ра́м, ж.

1. План дзейнасці, работ і пад.

П. развіцця прамысловасці.

Сацыяльная п.

2. Выклад зместу і мэты дзейнасці палітычнай партыі, арганізацыі ці асобнага дзеяча.

П. навуковай канферэнцыі.

3. Кароткі выклад зместу вучэбнага прадмета.

П. па хіміі.

4. Змест тэатральных, канцэртных, цыркавых прадстаўленняў, радыё- і тэлеперадач, а таксама лісток з пералікам выконваемых нумароў, выступленняў, перадач і пад.

П. тэлеперадач.

5. Апісанне алгарытму рашэння задачы на мове ЭВМ (спец.).

|| прым. прагра́мны, -ая, -ае (да 2, 3 і 5 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

тлумачэ́нне, ‑я, н.

1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. тлумачыць. // Тое або іншае разуменне, асвятленне чаго‑н., трактоўка. Тлумачэнне вобраза. □ Словы былі незразумелымі для Язэпкі, і ён стараўся .. даваць ім свой змест, сваё тлумачэнне. Бядуля.

2. Тое, што тлумачыць што‑н., памагае зразумець прычыну чаго‑н. Нарэшце .. [ляснік] знайшоў сваім паводзінам пераканаўчае тлумачэнне. Шчарбатаў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

учыта́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.

Паглыбіцца ў чытанне, унікнуць у змест, сэнс напісанага. Дастала [Ганна] газету з сумкі, але ўчытацца не паспела: пачула знаёмую назву — Есяновікі... Аж сэрца замерла.. Хто тут яе зямляк. Лось. Учытаўся я [у кніжку баек Кандрата Крапівы] і ўсцешыўся вялікім адкрыццём: ага, можна пісаць пра ўсё, што адбываецца ў жыцці людзей, у жыцці вёскі. Бялевіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Праспе́кт 1 ’вялікая, шырокая вуліца ў горадзе’ (ТСБМ). З рус. проспе́кт ’тс’ (параўн. Крукоўскі, Уплыў, 79) якое, як мяркуюць, праз ням. Prospekt ’від, перспектыва’ ўзыходзіць да лац. prōspectus ’від’, аб рус. слове гл. Фасмер, 3, 379. Ст.-бел. проспектъ ’агляд’ < польск. prospekt ’тс’ (Булыка, Запазыч., 267).

Праспе́кт 2 ’падрабязны план, змест’ (ТСБМ). Новае запазычанне з рус. проспе́кт ’тс’, якое, магчыма, праз польск. prospekt ’тс’ з заходнееўрапейскіх моў: параўн. ням. Prospekt ’аб’ява, прэйскурант’, англ. prospektus ’праспект (кнігі вучэбнай установы і г. д.)’. Як і праспект 1, слова ўзыходзіць да лац. prōspectus.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)