Ліпня́к ’масляк’ (маст., Сцяшк. Сл.). Відавочна, недакладны запіс. З ляпняк. Да ляпіць, ляпіцца (гл.). Названа паводле клейкай слізі, якая пакрывае гэты грыб.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
акт, -а, М а́кце, мн. -ы, -аў, м.
1. Адзінкавае праяўленне якой-н. дзейнасці, дзеянне, учынак.
Тэрарыстычны а.
2. Закончаная частка драматычнага твора, спекгакля.
Другі а. п’есы.
3. Закон, устанаўленне дзяржаўных органаў або грамадскіх арганізацый.
4. Дакумент, запіс аб якім-н. юрыдычным факце.
Скласці а. аб праверцы.
Абвінаваўчы а.
|| прым. а́ктавы, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
хро́ніка, -і, ДМ -ніцы, мн. -і, -нік, ж.
1. Запіс падзей у храналагічнай паслядоўнасці; летапіс.
2. Літаратурны твор, у якім паслядоўна паказана гісторыя грамадскіх, палітычных, сямейных і інш. падзей.
Сямейная х. пісьменніка.
3. Аддзел паведамленняў у газеце.
4. Фільм, прысвечаны падзеям бягучага грамадскага жыцця.
|| прым. храніка́льны, -ая, -ае.
Х. жанр.
Хранікальныя запісы.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
канспе́кт, ‑а, М ‑кце, м.
Кароткі запіс зместу чаго‑н. Канспект лекцый. Канспект твораў У.І. Леніна. Канспект урока. // Сшытак з такім запісам. [Алеся] з шумам загарнула канспект, энергічна пляснула па ім рукой. Васілевіч.
[Ад лац. conspectus — агляд.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Трапі́ла ’трайня ў возе’ (пруж., Сл. Брэс.). Хутчэй за ўсё, памылковы запіс трані́ла < трайні́ла ’трайня’ альбо кантамінацыйнае ўтварэнне з лексем страпі́ла і трайня́ ці трайніла, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
заме́тка, -і, ДМ -тцы, мн. -і, -так, ж.
1. Знак, зроблены на чым-н., метка.
З. на дрэве.
2. Кароткі запіс.
Зрабіць заметку ў блакноце.
3. Кароткае паведамленне ў друку.
З. ў газеце.
◊
На заметку ўзяць каго-што (разм.) — звярнуўшы на каго-, што-н. увагу, запомніць, запісаць.
|| прым. заме́тачны, -ая, -ае (да 3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
◎ По́нускам ’як папала’ (карэліц., Шатал.) у вырабе: пускай у яго попускам палкаю. Відаць, памылковы запіс, гл. попускам. параўн. рус. подпуск, подпускам ’від кідка, калі прадмет’ляціць блізка да паверхні, нібы падскокваючы’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
даро́ўны, ‑ая, ‑ае.
1. Уст. Атрыманы ў падарунак, падараваны. Дароўны сервіз.
2. Які пацвярджае падарунак, дар. Дароўны надпіс. Дароўны запіс. // у знач. наз. даро́ўная, ‑ай, ж. Спец. Дакумент, які замацоўвае падараваную маёмасць за тым, хто атрымаў яе.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Пуко́вы ’цёмна-чырвоны’ (Растарг.), параўн. запіс з той жа тэрыторыі — пуковый ’сіні’: сояй на ей был пуковый. Няясна, магчыма, ад кубовы ’сіні’ з метатэзай, параўн. рус. дыял. пукон ’купон’, і аглушэннем звонкага зычнага.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Накалтані́ць ’убіць, удзяўбці’: трэба яму добра накалтаніць у голаду. Запіс Грынавяцкене, якая лічыць слова балтызмам, суадносным з літ. į‑kálti ’тс’ (Lietuvių kalbotyros klausimai, XXII, 188); хутчэй мясцовае ўтварэнне на базе літ. kalti ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)