запа́льчывы, ‑ая, ‑ае.
Які лёгка ўзбуджаецца, запаляецца; гарачы. Запальчывы чалавек. // Азартны, задзірлівы. Запальчывы характар. □ Тады пайшлі з залы і слухачы, выносячы запальчывыя спрэчкі ў цішыню вуліцы. Галавач.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
збі́цень, збітню, м.
1. Уст. Гарачы напітак, які гатаваўся з вады, мёду і вострых прыпраў.
2. Разм. Пра густую масу, збітую, скалочаную з чаго‑н. Збіць збіцень.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кавале́рскі, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да кавалера, належыць яму. Кавалерскі такт. □ [Падлоўчы] успамінаў тады свае маладыя кавалерскія гады, свой жывы і гарачы нораў, свой спрыт да паненак. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
знату́жыцца, ‑жуся, ‑жышся, ‑жыцца; зак.
Разм. Надарвацца, падарвацца. — Той жа завідушчы, Ахрэм, у дровы ездзіў. Дык такі воз наваліў .., а конь гарачы, то знатужыўся. Вока стала кр[оўю] налівацца. Ермаловіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
по́перак, прысл. і прыназ.
Разм. Тое, што і папярок. Гарачы .. быў [Андрэй] — слова поперак не скажы. Пташнікаў. Я ляжу поперак воза і.. бачу, як далёка над лесам лягла сіняя хмара. Ракітны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
уме́раны, -ая, -ае.
1. Сярэдні паміж крайнасцямі — не вялікі і не малы, не гарачы і не халодны і пад.
Умераная скорасць.
Умераная вільготнасць.
Умераныя патрабаванні.
2. Пра клімат: сярэдні паміж гарачым і халодным.
У. клімат.
У. пояс.
3. Які трымаецца сярэдняй палітычнай лініі, схільны да кампрамісу, згодніцтва.
Умеранае крыло рэфарматараў.
Умераная палітыка.
|| наз. уме́ранасць, -і, ж. (да 1 і 3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
баргузі́н, ‑у, м.
Паўночна-ўсходні вецер на Байкале. Плыве параход. За кармой, як і ўчора, Сівы баргузін «пашавельвае» вал. Хведаровіч. Стаю, заглядзеўшыся ўдалеч, адзін, І студзіць гарачы мой твар баргузін. Гаўрусёў.
[Ад назвы ракі Баргузін, якая ўпадае ў возера Байкал.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Паўдзённік ’дэкаратыўная расліна іпамея пурпуровая,. Ipomoea purpurea (L.) Roth.’ (Янк. 2), ’насякомае, якое ў гарачы поўдзень гудзе ў вышыні, як пчала’ (Янк. 3.), паўдзё‑ нышак ’пярэсна еўрапейская, Trollius europeas L.’ (паўн.-усх., Кіс.). Да паўдзён ’поўдзень’ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
аза́ртны, ‑ая, ‑ае.
Заўзяты, гарачы, поўны захаплення, палымяны. Азартная гульня. Азартны агеньчык (у вачах). □ З іншых [купэ] даносілася абы-што — то азартныя выкрыкі карцёжнікаў.., то невыразная гамонка, то смяшок, то дзіцячы плач. Місько.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ду́шны, ‑ая, ‑ае.
Гарачы, насычаны выпарэннямі. Ноч была ціхая, душная, і паветра моцна пахла пылам, .. збажыной і яблыкамі. Шамякін. // З цяжкім, нясвежым паветрам (пра памяшканне). Ачуняла Галя ў цёмным, душным сутарэнні. Ваданосаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)