даве́раны, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад даверыць.
2. у знач. прым. Надзелены давер’ем. Аксён Каль выступаў ад грамады як давераная асоба. Колас.
3. у знач. наз. даве́раны, ‑ага, м. Асоба, якая дзейнічае па чыім‑н. даручэнні. Выбраць давераных. Давераны ў справах.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дыле́ма, ‑ы, ж.
1. Суджэнне, вывад з двума процілеглымі палажэннямі, з якіх неабходна выбраць адно, паколькі трэцяе немагчыма.
2. Становішча, пры якім выбар адной з дзвюх процілеглых магчымасцей аднолькава цяжкі. — А калі б перад табою паставілі такую дылему: салдат ці арыштант? Што выбраў бы? Колас.
[Грэч. dilēmma.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́браны, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад выбраць.
2. у знач. прым. Адабраны да выдання. Выбраныя творы.
3. у знач. наз. вы́браныя, ‑ых. Людзі, якія вылучаюцца сярод іншых грамадскім становішчам, розумам, талентам. Сама Зока намякала на нешта большае, на тайны, якія могуць ведаць толькі выбраныя. Асіпенка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
біру́лька, ‑і, ДМ ‑льцы; Р мн. ‑лек; ж.
1. Упрыгожанне, падвеска на ланцужку кішэннага гадзінніка, бранзалета і пад.
2. толькі мн. (біру́лькі, ‑нек). Гульня, якая заключаецца ў тым, каб з кучкі дробных прадметаў выбраць кручком адно за адным, не пасунуўшы пры гэтым астатніх.
•••
Гуляць у бірулькі гл. гуляць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
аблюбава́ць, ‑бую, ‑буеш, ‑буе; зак., каго-што.
Выбраць сабе каго‑, што‑н. па густу, па жаданню. Аблюбаваць жаніха. □ У Пінску ж.. [Лабановіч] і краму сабе аблюбаваў, дзе можна браць сёе-тое напавер, бо грошы не заўсёды бываюць у кішэні. Колас. Чалавек аблюбаваў сабе мясціну, памацаў, каб не было мокра, і лёг. Крапіва.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
змяня́ць 1, ‑яю, ‑яеш, ‑яе.
Незак. да змяніць.
змяня́ць 2, ‑яю, ‑яеш, ‑яе; зак., каго-што.
Разм. Зрабіць абмен чаго‑н. на што‑н.; абмяняць, памяняць. — Я на панскі капялюш Брыль свой не змяняю. Колас.
•••
Змяняць быка на індыка; змяняць гаршкі на гліну — памыліцца ў разліках, з дрэннага выбраць горшае.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
арыенці́р, ‑а, м.
1. Указальнік, указальная прылада для арыентацыі. Светлавы арыенцір.
2. Асобны прадмет на мясцовасці, з дапамогай якога лёгка разабрацца, арыентавацца.
3. перан. Кірунак дзейнасці, мэта, устаноўка, арыентацыя. Выбраць надзейны арыенцір. □ Лепшыя ўзоры вуснай народнай творчасці служылі арыенцірам для перадавых беларускіх пісьменнікаў, указваючы ім шлях да сапраўднай народнасці і рэалізму. Ларчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
часі́на ж.
1. годи́на, вре́мя ср.;
ч. бе́дства — годи́на бе́дствий;
2. (промежуток времени) мину́та;
вы́браць во́льную ~ну — вы́брать свобо́дную мину́ту;
◊ ліха́я ч. — лиха́я годи́на;
зо́рная ч. — звёздный час
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
падабра́ць, падбяру́, падбярэ́ш, падбярэ́; падбяро́м, падбераце́, падбяру́ць; падбяры́; падабра́ны; зак.
1. што. Сабраць, падняць з зямлі.
П. рассыпаныя арэхі.
2. што. Паправіць; сагнуўшы, падцягнуць пад сябе (пра часткі цела).
П. валасы.
Сабака падабраў хвост.
3. каго-што. Падмяць, наваліўшыся; прыціснуць.
Мядзведзь падабраў пад сябе паляўнічага.
4. каго-што. Выбраць адпаведнае, патрэбнае.
П. брыгаду.
П. ключ да замка.
П. патрэбныя словы.
П. цытаты.
|| незак. падбіра́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. падбо́р, -у, м. (да 4 знач.) і падбо́рка, -і, ДМ -рцы, ж.
Падбор кадраў.
Падборка нітак патрэбнага колеру.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
отобра́ть сов.
1. (взять обратно) узя́ць, забра́ць, мног. пазабіра́ць; (насильно) адабра́ць, мног. паадбіра́ць;
отобра́ть биле́ты при вхо́де забра́ць (пазабіра́ць, узя́ць) біле́ты пры ўвахо́дзе;
отбери́ у него́ мою́ кни́гу адбяры́ ў яго́ маю́ кні́гу;
2. (выбрать) адабра́ць, мног. паадбіра́ць, вы́браць, мног. павыбіра́ць;
отобра́ть спе́лые я́блоки адабра́ць (паадбіра́ць, вы́браць, павыбіра́ць) спе́лыя я́блыкі;
3. (собрать путём опроса) офиц. узя́ць;
отобра́ть свиде́тельские показа́ния узя́ць паказа́нні све́дак.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)