земляко́п, ‑а, м.
Рабочы, які выконвае земляныя работы. Днём людзі ваявалі, а ўначы павінны былі станавіцца землякопамі. Мележ. Расце земляны вал, ніжэй у дол уваходзяць землякопы. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
абаро́т, -ту м., в разн. знач. оборо́т;
а. ко́ла — оборо́т колеса́;
вал ро́біць сто ~аў — вал де́лает сто оборо́тов;
а. палявы́х культу́р — оборо́т полевы́х культу́р;
а. капіта́лу — оборо́т капита́ла;
◊ узя́ць у а. — взять в оборо́т
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
хадавы́ в разн. знач. ходово́й;
~выя я́касці аўтамабі́ля — ходовы́е ка́чества автомоби́ля;
х. тра́нспарт — ходово́й тра́нспорт;
х. вал — ходово́й вал;
~во́е ко́ла — ходово́е колесо́;
х. тава́р — ходово́й това́р;
х. вы́раз — ходово́е выраже́ние;
х. час су́дна — ходово́е вре́мя су́дна
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Вала ’валок сена’ (Мат. Гом.). Да вал 4.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Валік ’прыстасаванне для накатвання фарбы’ (КТС). Да вал 3.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пя́ля 1 ’проламка’ (петрык., Шатал.). Відаць, ідэнтычнае з пе́ль ’палонка’ (гл. пелька), аформленае паводле распаўсюджанай формы назоўнікаў ж. р.
Пя́ля 2 ’зенкі?’ (ТС). Аддзеяслоўны назоўнік, параўн.: пя́ліць пя́ля ’вытарашчваць вочы’ (тамсама), рус. пя́лить глаза́ ’тс’, гл. пяць ’напружваць’. Зыходная форма *пяль?
Пяля́ ’рэшткі паселішча, земляны вал’ (радун., Мястэчка, 1999, 4). Балтызм, параўн. літ. pylà ’вал, насып’, piliãkalnis ’гарадзішча’, pilis ’замак’, pỳlimas ’вал, насып’ (< pilti ’сыпаць, ліць’).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
баргузі́н, ‑у, м.
Паўночна-ўсходні вецер на Байкале. Плыве параход. За кармой, як і ўчора, Сівы баргузін «пашавельвае» вал. Хведаровіч. Стаю, заглядзеўшыся ўдалеч, адзін, І студзіць гарачы мой твар баргузін. Гаўрусёў.
[Ад назвы ракі Баргузін, якая ўпадае ў возера Байкал.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Валёк 1 ’брусок з крукам, за які зачэпліваюць пастромкі’ (Янк. III); ’абрубак бервяна’ (Грыг.); ’ворчык’ (Юрч.). Да вал 3.
Валёк 2 ’пранік’ (КЭС), валкі ’качалкі для бялізны’ (Шатал.), валак, валко ’валок для качання бялізны’ (КЭС). Да вал 3.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Валковы ’рабочы, які перыць бялізну’ (БРС). Да валёк, вал 3.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
*Вало́чка, воло́чка ’ручка касы’ (ДАБМ, 831). Звязана з вал 3.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)