Басма́ч, рус., укр. басма́ч. Запазычанне (праз рус. мову) з узб. мовы (у час грамадзянскай вайны): узб. басмачи (‑чи — агентыўны суфікс), да басма ’налёт’. Падрабязней гл. Дзмітрыеў, Тюрк. эл., 19; Шанскі, 1, Б, 52; Супрун, УЗ Кирг.У, 3 (1957), 91.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

дээскала́цыя, ‑і, ж.

Звужэнне маштабаў, змяншэнне, паслабленне чаго‑н.; спыненне эскалацыі. Дээскалацыя вайны.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

дзе́я, -і, мн. -і, дзей, ж.

1. Дзейнасць, справа.

Там добрая д., дзе адзін арэ, а другі сее (з нар.).

2. Падзея, пра якую ідзе гаворка.

Д. адбываецца ў часы вайны.

3. Закончаная частка драматычнага твора або тэатральнай пастаноўкі.

Камедыя ў трох дзеях.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

добраахво́тнік, -а, мн. -і, -аў, м.

1. Чалавек, які па ўласным жаданні ўступіў у армію ў час вайны.

Пайсці добраахвотнікам на фронт.

2. Той, хто па сваёй ініцыятыве ўзяў на сябе якую-н. работу.

Ехаць на ўборку знайшліся добраахвотнікі.

|| прым. добраахво́тніцкі, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

ветэра́н, -а, мн. -ы, -аў, м.

1. Стары, бывалы воін.

В.

Грамадзянскай вайны.

2. перан., чаго. Стары, заслужаны працаўнік, дзеяч у якой-н. галіне.

В. працы.

В. навукі.

|| ж. ветэра́нка, -і, ДМ -нцы, мн. -і, -нак (разм.).

|| прым. ветэра́нскі, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

вае́нна-паве́траны, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да вядзення вайны ў паветры. Ваенна-паветраныя сілы.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

гаўля́йтар, ‑а, м.

У час Вялікай Айчыннай вайны — вярхоўны правіцель вобласці, акупіраванай нямецка-фашысцкімі захопнікамі.

[Ад ням. Gau — вобласць і Leiter — кіраўнік.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

канцэнтрацы́йны, -ая, -ае.

У выразе: канцэнтрацыйны лагер — месца масавага зняволення і фізічнага знішчэння ваеннапалонных, палітычных праціўнікаў, прадстаўнікоў нацыянальнасцей, якія праследуюцца, і пад. (у перыяд Другой сусветнай вайны ў фашысцкай Германіі і акупаваных ёю краінах, а таксама ў краінах з таталітарным рэжымам у час рэпрэсій) [першапачаткова лагер для ваеннапалонных].

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

агарадзі́ць, -раджу́, -ро́дзіш, -ро́дзіць; -ро́джаны; зак.

1. што. Тое, што і абгарадзіць.

2. перан., каго-што. Засцерагчы, абараніць ад каго-, чаго-н.

А. чалавецтва ад вайны.

|| незак. агаро́джваць, -аю, -аеш, -ае.

|| звар. агарадзі́цца, -раджу́ся, -ро́дзішся, -ро́дзіцца; незак. агаро́джвацца, -аюся, -аешся, -аецца.

|| наз. агаро́джванне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

а́ншлюс, ‑а, м.

Палітыка захопу Аўстрыі, якую праводзілі германскія імперыялістычныя колы пасля 1‑й сусветнай вайны.

[Ням. Anschluß — далучэнне.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)