вядо́мы¹, -ая, -ае.
1. Такі, пра якога ведаюць, маюць звесткі.
Вядомыя ўсім падзеі.
Вядомая справа (рэч) (канечне, зразумела; разм.). Як вядома (пабочн. сл.).
2. Такі, пра дзейнасць якога ўсе добра ведаюць, які карыстаецца славай.
В. пісьменнік.
3. Агульнапрызнаны (у спалучэнні з назоўнікамі ацэначнага, харакгарызуючага значэння; разм.).
В. гуляка.
В. махляр.
|| наз. вядо́масць, -і, ж. (да 1 і 2 знач.).
Набыць в. (стаць вядомым у 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
блі́зкі, -ая, -ае; бліжэ́йшы; найбліжэ́йшы.
1. Які знаходзіцца, адбываецца на невялікай адлегласці.
Б. лес.
Жыць блізка (прысл.).
2. Які аддзяляецца невялікім прамежкам часу.
Блізкае будучае.
3. Які мае кроўныя сувязі; родны.
Б. сваяк.
Страціць блізкіх (наз.).
4. Звязаны пачуццямі сімпатыі, дружбы, любові.
Блізкія адносіны.
5. Падобны.
Блізкія па змесце творы.
6. Добра вядомы, дарагі.
Здаецца блізкім той куток, дзе нарадзіўся і вырас.
|| наз. блі́зкасць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
упячы́, упяку́, упячэ́ш, упячэ́; упячо́м, упечаце́, упяку́ць; упёк, упякла́, -ло́; упячы́; упе́чаны; зак.
1. што. Спячы, добра прапячы.
У. хлеб.
2. каго (што). Адправіць куды-н. супраць волі; зняволіць (разм.).
У. ў глуш.
У. ў турму.
3. каго. Папракнуць, з’едліва сказаць што-н. каму-н. (разм.).
У. каго-н. на сходзе.
4. што. Марна патраціць (разм.).
Упяклі столькі грошай.
|| незак. упяка́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
гну́цца, гну́ся, гне́шся, гне́цца; гнёмся, гняце́ся, гну́цца; гніся; незак.
1. Прымаць дугападобную, выгнутую форму; схіляцца.
Дрэвы г. да зямлі.
Чалавек гнецца ад цяжкай ношы.
2. Рабіцца няроўным; згінацца.
Ліст жалеза добра гнецца.
3. перан. Траціць стойкасць, паддавацца чыйму-н. уздзеянню.
Г. перад панам.
|| зак. пагну́цца, 1 і 2 ас. адз. звычайна не ўжыв., -гне́цца; -гнёмся, -гняце́ся, -гну́цца і сагну́цца, -гну́ся, -гне́шся, -гне́цца; -гнёмся, -гняце́ся, -гну́цца; -гніся.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
дзя́куй, часц.
1. каму і без дап. Ужыв. як выражэнне падзякі; дзякую.
Д. таварышам, што дапамаглі.
Д. за хлеб-соль.
2. у знач. наз. дзя́куй, нескл., м. і н. Падзяка, удзячнасць.
Вялікі (вялікае) д.
Партызанам — народны д.!
◊
Дзякуй (дзякаваць) богу (разм.) — добра, нядрэнна.
Дзякуй за ласку (разм., іран.) — ужыв. як выражэнне нязгоды з чыёй-н. непрымальнай прапановай.
За дзякуй (разм.) — дарма, бясплатна (рабіць што-н.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
вы́печы сов.
1. вы́печь, испе́чь;
2. (хорошо испечь) вы́печь, пропе́чь;
3. вы́жарить, прожа́рить;
до́бра в. са́ла — хороше́нько вы́жарить (прожа́рить) са́ло;
4. вы́жечь;
в. кляймо́ — вы́жечь клеймо́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Кукуру́за ’травяністая расліна сямейства злакавых’ (ТСБМ). Укр. кукурудза, рус. кукуруза, балг. кукуруз, серб.-харв. куку̀руз, славен. kukurúza, польск. kukurudza. Балканскі эпіцэнтр распаўсюджання відавочны. Таму ў якасці крыніцы можна прыняць рум. cucuruz, якое мела першапачатковае значэнне ’яловая шышка’, што добра адпавядае знешняму віду пачатка кукурузы (параўн. Корш, AfslPh, 9, 521).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ве́дамства, ‑а, н.
Галіна дзяржаўнага кіравання і сістэма ўстаноў, якія яе абслугоўваюць. Ваеннае ведамства. □ Пячатка клалася ясна, .. і абадок з назваю ведамства і асяродак з назваю завода відны былі вельмі добра. Скрыган.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ато́сы, атос; адз. атоса, ‑ы, ж.
Драцяныя або з жалезных прутоў, рэменю і інш. цяжы ў возе. Антось агледзеў тут прылады, Калёсам добра даў «памады»,.. А напамадзіўшы калёсы, Паправіў вітыя атосы. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
бацы́ла, ‑ы, ж.
Бактэрыя, якая мае форму палачкі. Туберкулёзная бацыла. / у перан. ужыв. К. Чорны — адзін з пісьменнікаў, якія добра разумелі гэтае імкненне фашызму заразіць увесь свет, усё чалавецтва бацыламі антыгуманізму. Адамовіч.
[Лац. bacillum — палачка.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)