по́ле, -я, мн. палі́ і (з ліч. 2, 3, 4) по́лі, палёў, н.

1. Бязлесная раўніна.

Гуляць па полі.

2. Засеяны або падрыхтаваны да пасеву ўчастак зямлі.

Кукурузнае п.

Рыхтаваць п. пад бульбу.

3. Вялікая роўная пляцоўка, спецыяльна абсталяваная, прызначаная для чаго-н.

Футбольнае п.

4. Работа, даследчая дзейнасць у прыродных умовах (спец.).

Геолагі летам у полі.

5. Прастора дзеяння якіх-н. сіл (спец.).

Магнітнае п.

Сілавое п.

6. перан., чаго і для чаго. Галіна, сфера дзейнасці, ніва.

Вялікае п. дзейнасці.

7. Асноўны колер, фон пад узорам.

Паркаль у белы гарошак на чырвоным полі.

8. звычайна мн. Чыстая палоса ўздоўж краю ліста ў кнізе, сшытку і пад.

Паметкі на палях сшытка.

9. звычайна мн. Шырокі бераг капелюша.

Капялюш з загнутымі палямі.

Поле бітвы (высок.) — месца, дзе адбываецца бой.

Поле зроку — прастора, якую бачыць вока.

|| прым. палявы́, -а́я, -о́е (да 1—5 знач.).

Палявыя далі.

П. ігрок.

Палявая практыка.

Выплаціць палявыя (наз.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

адкі́нуць, -ну, -неш, -не; -кінь; -нуты; зак.

1. каго-што. Кінуць убок, назад, наперад; рэзка, з сілай адштурхнуць.

А. камень.

2. перан., каго-што. Не прыняць, адмовіцца ад чаго-н. (разм.).

А. усе магчымасці.

А. сумненні.

3. перан., каго-што. Атакуючы, прымусіць адступіць.

А. ворага далёка назад.

4. што. Адкрыць, адвесці ўбок, адвярнуць, закінуць назад што-н., замацаванае адным краем.

А. века скрыні.

5. Адвесці назад, убок; закінуць (галаву, руку, нагу).

А. галаву.

6. каго-што. Зменшыць на пэўную колькасць, адняць.

А. сотню рублёў.

7. ас. і безас., каго-што. Вярнуцца (пра хваробу).

Грып яго адкінуў (разм.).

8. што. Адбіць, стварыць (цень, святло і пад.).

Сад адкінуў густы цень.

9. перан. Вярнуць да пройдзенай стадыі ў развіцці чаго-н.

Вайна ўсё адкінула назад.

10. Не прыняць пад увагу пры лічэнні, ацэнцы каго-, чаго-н.

Улічыць галоўнае, адкінуць выпадковае.

Адкінуць хвост (капыты) (разм.) — памерці.

|| незак. адкі́дваць, -аю, -аеш, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

грех в разн. знач. грэх, род. граху́ и грэ́ху м.,

не́чего греха таи́ть няма́ чаго́ граху́ таі́ць;

с грехо́м попола́м з грахо́м папала́м;

как на грех як на грэх;

от греха́ пода́льше дале́й ад граху́;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

пла́кать несов., прям., перен. пла́каць;

пла́кать по ком, по чём пла́каць па кім, па чым;

о чём ты пла́чешь? па чым (чаго́) ты пла́чаш?;

доса́дно, хоть плачь! кры́ўдна (непрые́мна), хоць плач!;

пла́кали де́нежки пла́калі гро́шыкі;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

поперёк

1. нареч. упо́перак; разг. напо́перак;

2. предлог с род. упо́перак (каго, чаго);

поперёк доро́ги встал упо́перак даро́гі стаў;

вдоль и поперёк удо́ўж і ўпо́перак;

стать кому́-л. поперёк го́рла стаць каму́е́будзь упо́перак го́рла.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

навырэ́зваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., чаго.

Тое, што і навырэзаць. [Настаўнік:] — Дакуль мы будзем стаяць голыя? [Крамнік:] — Пакуль кій выражу. — Нешта вельмі доўга вырэзваеш... За гэты час можна цэлы воз навырэзваць. Мурашка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

нагаспада́рыць, ‑ру, ‑рыш, ‑рыць; зак.

Разм. Кіруючы гаспадаркай, дасягнуць чаго‑н. [Цімох:] — Лубін будзем сеяць, сырадэлю. [Даніла:] — Сей. Пагляджу, як ты нагаспадарыш. Пальчэўскі. Без каня не нагаспадарыш і на добрай зямлі. Галавач.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

назраза́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае і назрэ́зваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; каго-што.

1. Зрэзаць, спілаваць вялікую колькасць чаго‑н. Назразаць дрэў. Назрэзваць каласоў.

2. Разм. Паставіць нездавальняючую адзнаку на экзамене многім.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

панапрыво́дзіць, ‑джу, ‑дзіш, ‑даіць; зак., каго-чаго.

Разм. Напрыводзіць у вялікай колькасці. — Як перавязалі ўчора [малому] нагу, дык ляжыць, бедны, на ложку.. Сумаваць не даюць. З усяе вёскі дзяцей панапрыводзілі. Чыгрынаў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

нядба́ласць, ‑і, ж.

Уласцівасць нядбалага; нядбалыя, неруплівыя адносіны да каго‑, чаго‑н. Невялічкая вёска ў адну вуліцу выглядала непрыветна і непрытульна. На ўсім ляжала пячаць нядбаласці і нейкай недаробленасці. Колас.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)