падко́рнік, ‑а, м.

Плоскае бурае ці чорнае насякомае, якое жыве на кары, пад карой дрэў. З поспехам вудзіць на чарвякоў, лічынак, розных падкорнікаў можна вясной або ўвосень. Матрунёнак. — На паспеў падысці да абгарэлай сасны, памятаеце, дзе мы з вамі падкорнікаў шукалі, а нехта як выскачыць з лесу ды як запляскае. Ігнаценка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

прамачы́ць, ‑мачу, ‑мочыш, ‑мочыць; зак., што.

Насыціць вільгаццю. — Глядзіце, які дождж тут прайшоў, а там дык і не капнула. Хаця б у нас прамачыў зямлю, — разважала старая калгасніца. Шамякін. // Зрабіць мокрым; вымачыць (адзенне, абутак на кім‑н.). Пераходзіць цераз ручаіну можна было, не баючыся прамачыць ногі. Курто.

•••

Прамачыць горла — трохі выпіць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

пярэ́бары, ‑аў; адз. няма.

1. Разм. Пераезд, перасяленне. Пярэбары з Сухоншчыны ў Альбуць .. кладуць выразную мяжу ў маім жыцці. Колас. Цяпер, калі хата была парожняя, Аляксею можна было думаць аб пярэбарах сям’і. Пальчэўскі.

2. Абл. Сварка, спрэчка. Вера моўчкі слухала пярэбары. Адчувала, што яна павінна сказаць тут сваё рашаючае слова. Асіпенка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

рыф 1, ‑а, м.

Падводнае ці надводнае ўзвышэнне марскога дна, небяспечнае для суднаходства. У трумы хлынула вада імкліва, І далей карабель плысці не змог. Пад хвалямі затоены, маўкліва сваю ахвяру Рыф сцярог... Валасевіч.

[Ням. Riff.]

рыф 2, ‑а, м.

Папярочны рад прадзетых праз парус вяровак, пры дапамозе якіх можна паменшыць плошчу паруса.

[Гал. reef, rif.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

у́нікум, ‑а, м.

Рэдкі, адзіны ў сваім родзе экземпляр (прадмет або чалавек). Завод-унікум. □ Мяфодзій Кірылавіч Задзерынос, пра якога мы, яго былыя падначаленыя, хочам расказаць, можна сказаць, адзіны экземпляр прыроды, унікум. Прокша. Старому Бародку даўно была пара выходзіць на пенсію, але, відаць, яго трымалі на службе як своеасаблівы астрожны унікум. Машара.

[Лац. unicum — адзіны ў сваім родзе.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

фаэто́н, ‑а, м.

1. Лёгкі экіпаж з адкідным верхам. Поезд наганяе другую фурманку, фаэтон, у які запрэжана пара коней. Галавач. Трохі паводдаль ззаду стаяў панскі фаэтон, запрэжаны параю коней. Мурашка. // Кузаў легкавога аўтамабіля, у якім можна адкрываць верх і здымаць бакавіны.

2. Птушка сямейства весланогіх, якая жыве ў трапічных морах.

[Грэч. Phaethōn — сын бога Сонца.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ца́рстваваць, ‑ствую, ‑ствуеш, ‑ствуе; незак.

1. Быць царом (царыцай); кіраваць дзяржавай. Я ведаю.. [Мікіту], можна сказаць, даўно, люблю паслухаць расказы старога пра даўнюю службу ў аўстра-венгерскай арміі, калі яшчэ, як ён кажа, царстваваў Франц-Іосіф. Брыль.

2. перан. Пераважаць; першынстваваць над усімі ў якіх‑н. адносінах.

3. перан. Напаўняць сабой; дамінаваць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

што́ра, ‑ы, ж.

Заслона на акно (радзей на дзверы), якую можна падымаць, апускаць або рассоўваць у бакі. Апусціць шторы. Рассунуць шторы. □ Адкінуўшы шчыльную жоўтую штору, маёр зірнуў у акно. Навуменка. [Пакой] злёгку зацяняўся прыапушчанымі шторамі. Ракітны. Ротмістр замкнуў стол і цвёрдаю, хуткаю хадою выйшаў з кабінета ў другія дзверы, завешаныя штораю. Колас.

[Фр. store.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Вя́ліцца ’прагна хацець чаго-небудзь’ (Нас.). Можна меркаваць, што гэты дзеяслоў звязаны з вя́ліць (гл.) і спачатку ўжываўся як метафара.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Мы́рза, мырса ’морда жывёлы’, ’твар’ (дзятл., маст., беласт., шчуч., Сл. ПЗБ). Можна дапусціць кантамінацыю лексем мыса, мыза і морда (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)