адве́чнасць, ‑і, ж.

Выс. Існаванне з самага пачатку; спрадвечнасць; далёкае мінулае. Мне марыцца: Нібыта той дарогай з адвечнасці вярнуліся гады. Кляшторны.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

анімі́зм, ‑у, м.

Адухаўленне першабытным чалавекам прадметаў, сіл і з’яў прыроды; ненавуковае ўяўленне пра існаванне духа, душы і пад. ў кожнай рэчы.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

флагісто́н, ‑у, м.

Бязважкая вадкасць асобага роду, пра існаванне якой меркавалася ў сувязі з тлумачэннем гарэння і цеплавых з’яў у 18 ст.

[Грэч. phlogistos — гаручы.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

сінантро́пны, ‑ая, ‑ае.

Спец. У выразе: сінантропныя арганізмы — жывёлы, расліны і мікраарганізмы, існаванне якіх у рознай ступені звязана з чалавекам і яго рассяленнем.

[Грэч. syn — разам, сумесна і ántrōpos — чалавек.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

лёс¹, -у, м.

1. Ход жыццёвых падзей, якія складваюцца незалежна ад волі чалавека; збег акалічнасцей.

Л. паслаў шчасце.

2. Доля.

Шчаслівы л.

Жаночы л.

3. Развіццё чаго-н.; далейшае існаванне, будучыня.

Л. чалавецтва.

◊

На волю лёсу (кніжн.) — без падтрымкі, без дапамогі звонку.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

канфедэра́цыя, -і, мн. -і, -цый, ж.

1. Саюз, аб’яднанне якіх-н. арганізацый.

Сусветная к. працы.

2. Пастаянны саюз дзяржаў, якія захоўваюць незалежнае (суверэннае) існаванне і аб’ядналіся з мэтай каардынацыі асобных пытанняў (знешнепалітычных і ваенных) у сваёй дзейнасці; адпаведная форма дзяржаўнага ўпарадкавання.

|| прым. канфедэраты́ўны, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

рай, ра́ю, м.

1. Паводле рэлігійнага вучэння: месца, дзе знаходзяць шчаслівае існаванне душы праведнікаў пасля іх смерці.

Рад бы ў р., ды грахі не пускаюць (прымаўка).

2. перан. Наогул пра добрыя жыццёвыя ўмовы; прыгожую мясцовасць.

Тут проста р., а не жыццё.

|| прым. ра́йскі, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

напаўгало́дны, ‑ая, ‑ае.

Які ніколі не есць удоваль; амаль галодны. Напаўгалодны чалавек. □ Але ж там .. [Шылахвоста] чакалі зноў няволя, змрочныя муры турмы і напаўгалоднае, бяспраўнае існаванне. Сачанка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

расі́зм, ‑у, м.

Антынавуковая рэакцыйная тэорыя і палітыка, якія сцвярджаюць існаванне «вышэйшых» і «ніжэйшых» чалавечых рас і тым самым імкнуцца апраўдаць няроўнасць грамадскіх класаў і нацыянальнасцей.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

эмпірыякрытыцы́зм, ‑у, м.

Суб’ектыўна-ідэалістычны напрамак у філасофіі 19 — пачатку 20 стст., які адмаўляе незалежнае ад свядомасці існаванне аб’ектыўнага свету і разглядае рэчы як комплексы адчуванняў індывіда.

[Грэч. empeiría — вопыт і kritikē̍ — майстэрства разбіраць, судзіць.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)