◎ Першапа́шніца ’цяля, якому адзін год і якое да гэтага не хадзіла на пашу’ (івац., ЖНС). З перша‑ і ’пастцы < пасці ’пасвіць’ (гл.) і суф. -іца.⇉’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Мэ́каць ’утвараць працяжныя гукі «мэ-мэ» (пра некаторых жывёл)’ (ТСБМ; ц.- і ўсх.-палес., ДАБМ, к. 302), ’падаваць голас (пра цяля)’, (ТС). Гукапераймальнае. Параўн. ме́каць, мі́каць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
абасса́цца, ‑ссуся, ‑ссешся, ‑ссецца; зак.
Разм. Ссучы, перабраць меру. Тут аднаго хачу, нарэшце, я: Над байкаю мая каб не прапала праца, — Хай помніць кожнае ліслівае цяля, Што можна ссаць, ды можна й абассацца. Крапіва.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
паўрубля́ полти́на ж.;
◊ за мо́рам цяля́ — паўрубля́, ды рубе́ль пераво́зу — посл. за мо́рем телу́шка — полу́шка, да рубль перево́зу
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
адсадзі́ць, -саджу́, -са́дзіш, -са́дзіць; -са́джаны; зак.
1. каго-што. Аддзяліць ад іншых, пасадзіць на іншае месца.
Адсадзілі свавольніка на заднюю парту.
2. каго. Аддзяліць ад маткі.
А. цяля.
3. што. Аддзяліўшы, пасадзіць у іншым месцы (расліну).
А. малады куст парэчак.
|| незак. адса́джваць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз. адса́джванне, -я, н.
|| прым. адса́дачны, -ая, -ае (да 3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
телёнок м. цяля́ и цялё, -ля́ці ср.;
◊
загна́ть, куда́ Мака́р теля́т не гоня́л загна́ць, куды́ Мака́р цяля́т не ганя́ў.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
◎ Пулю́к ’птушачка’ (вілен., ABSl, 22, 127). Грынавяцкене (там жа) лічыць запазычаннем з літ. puliukas ’тс’, перш за ўсё паводле словаўтваральнага крытэрыя, параўн. цялюк ’цяля’ і пад., параўн. таксама пуляня ’тс’ (гл.), укр. пуляк ’індык’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
аджава́ць, ‑жую, ‑жуеш, ‑жуе; ‑жуём, ‑жуяце; зак., што.
Жуючы, аддзяліць. // перан., безас. Аддзяліць, пашкодзіўшы, пакалечыўшы чым‑н. [Марыля] была з ганьбай: на правай руцэ тры крайнія пальцы наўскасяк аджавала грывай малатарні. Брыль.
•••
Табе (яму, ёй) цяляты язык аджавалі гл. цяля.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Вы́пустак ’аднагадовае цяля, жарабя’ (БРС, Янк. I, Шат., З нар. сл., Шатал., Мат. Гом., Клім.). Ад вы́пусціць з суф. ‑ак; параўн. азначэнне Янкоўскага (1, 56): ’маладняк, які першы год выпускаецца разам са статкам на пашу’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
мы́каць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.
1. Утвараць працяжныя гукі «му-му»; раўці (у 1 знач.). У хляве сонна саплі свінні, ціха мыкала, мабыць, прасіла есці цяля. Курто.
2. перан. Неразборліва гаварыць што‑н.; мармытаць. Чудзін слаба супраціўляўся, мыкаў, адступаў. Карпюк.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)