паўсядзе́ць, ‑сяджу, ‑сядзіш, ‑сядзіць; ‑сядзім, ‑седзіце; незак.
Сядзець, далёка адкінуўшыся і абапіраючыся на што‑н.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Кню́па ’ганарыстая жанчына з характарам’ (Нар. лекс.). Укр. кнюпіти ’сядзець сагнуўшыся’, хнюпити голову, нос ’апусціць галаву, нос’, похнюпитися ’сядзець сумна, маркотна’. Як здаецца, кнюпа ’ганарыстая жанчына з характарам’. Скнюпа ’маўклівая, маркотная жанчына’. Гэта беларуска-ўкраінская ізалекса балтыйскага паходжання. Параўн. літ. kniäubtis ’сядзець, апусціўшы галаву’, kniubti, knubti ’сагнуцца’ (параўн. ЕСУМ, 2, 475).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
полуно́чничать несов. сядзе́ць (працава́ць, гуля́ць и т. п.) да по́зняй но́чы; паўно́чнічаць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
мятла́, ‑ы; мн. мётлы, ‑аў, ж.
Пучок звязаных галінак без лісцяў, звычайна насаджаных на палку, які служыць для падмятання. Дворнік адвярнуўся і пачаў заўзята шоргаць мятлою па тратуары. Якімовіч.
•••
Гнаць мятлою гл. гнаць.
Пад мятлу — начыста, без астатку.
Сядзець як мыш пад мятлою гл. сядзець.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
руль, -я́, мн. -і́, -ёў, м.
Прыстасаванне для кіравання рухам судна, самалёта, аўтамабіля.
Р. аўтамабіля.
Паветраны р. (у лятальнага апарата). Сядзець, стаяць за рулём.
Стаяць каля руля (таксама перан.: кіраваць; кніжн.).
|| прым. рулявы́, -а́я, -о́е.
Рулявое кола.
Рулявое кіраванне.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
усе́дзець, -джу, -дзіш, -дзіць; зак.
Застацца сядзець, утрымацца ад таго, каб устаць.
Хлопчык хвіліны на месцы не ўседзіць.
Хіба ў такую пагоду ўседзіш у хаце.
Ледзь уседзеў на месцы ад нечаканасці.
На гэтай пасадзе ён доўга не ўседзеў (перан.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Карчо́м ’нязрушна’ (карчом сядзець) (Некр.), да корч (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ко́ўзацца, -аюся, -аешся, -аецца; незак. (разм.).
1. Рухацца па слізкай паверхні; слізгацца.
К. па ледзяной дарозе.
Ногі коўзаюцца.
2. Катацца па слізкай паверхні.
Дзеці коўзаюцца на лёдзе.
3. Рухацца, не сядзець спакойна, ёрзаць.
К. па канапе.
|| наз. ко́ўзанне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
и́дол прям., перен. і́дал, -ла м.;
◊
стоя́ть (сиде́ть) и́долом стая́ць (сядзе́ць) як і́дал;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
рассяда́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.
Разм. Сядзець важна, займаючы шмат месца. За сталом рассядаў пажылы, але грузны мужчына. Карпюк.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)