вы́капень, -пня, м.

1. звычайна мн. (вы́капні, -яў). Мінералы, руда і пад., здабытыя з нетраў зямлі.

Карысныя выкапні.

2. Арганізм, які існаваў у далёкія геалагічныя эпохі і захаваўся ў адкладах зямной кары.

Рэшткі выкапня.

|| прым. выкапнёвы, -ая, -ае.

В. мамант.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

сярэ́браны, -ая, -ае.

1. Зроблены з серабра.

Сярэбраная лыжка.

2. Які змяшчае серабро.

Сярэбраная руда.

3. перан. Колерам або бляскам падобны да серабра.

С. іней.

4. Меладычна звонкі, высокага тону.

С. голас.

С. звон.

◊

Сярэбранае вяселле — дзень дваццаціпяцігоддзя шлюбнага жыцця.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

Рудзя́ны ’брудны’: рудзянец авечка — мыць трэба (Касп.), рудзя́ный ’брудны да чарнаты’ (мсцісл., Юрч. Сін.). Да руда 3 (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

рту́тны, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да ртуці. Ртутны слупок. // Які змяшчае ў сабе ртуць. Ртутная руда. // Які дзейнічае пры дапамозе ртуці. Ртутны барометр. Ртутны тэрмометр.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

сталява́р, ‑а, м.

Рабочы, спецыяліст па сталеварэнню. У кожнага ёсць свае справы, ў мяне, сталявара, — руда, З якое адменныя сплавы Звыш плана павінен я даць. Непачаловіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ме́дны в разн. знач. ме́дный;

м. дрот — ме́дная про́волока;

~ная руда́ — ме́дная руда́;

м. купарва́с — хим. ме́дный купоро́с;

м. заво́д — ме́дный заво́д;

○ м. век — археол. ме́дный век;

◊ м. лоб — презр. ме́дный лоб

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

сухагру́з, ‑а, м.

1. Сухі груз. Транспарціроўка сухагрузаў.

2. Судна для перавозкі разнастайных сухіх грузаў — штучных (скрынкі, кантэйнеры і інш.), насыпных (зерне, цэмент і інш.), навалачных (руда, вугаль і інш.).

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

жалязня́к ​1, жалезняку, м. (толькі з азначэннем).

Жалезная руда. Буры жалязняк. Чырвоны жалязняк. Магнітны жалязняк.

жалязня́к ​2, жалезняка, м.

Абл. Рыдлёўка. — Поле сваё яна жалезняком ускапала? Ускапала... Зямлянку сабе зрабіла? Зрабіла... Сачанка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

жале́зны, -ая, -ае.

1. гл. жалеза.

2. Які змяшчае ў сабе многа жалеза.

Жалезная руда.

3. перан. Дужы, моцны.

Жалезныя мышцы.

Жалезнае здароўе.

4. перан. Цвёрды, неадступны, стойкі.

Жалезная воля.

Жалезная дысцыпліна.

○

Жалезны век — эпоха ў развіцці чалавецтва, калі чалавек пачаў выкарыстоўваць жалеза ў якасці асноўнага матэрыялу для вырабу прылад працы.

◊

Наесціся жалезнага бобу (разм.) — набрацца цярпення, праявіць упартасць.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

зале́гчы, -ля́гу, -ля́жаш, -ля́жа; -лёг, -ле́гла і -лягла́, -ло́; заля́ж; зак.

1. Легчы надоўга.

З. ў логава.

2. Размясціцца дзе-н. скрытна.

З. ў засаду.

З. ў акопах.

3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Размясціцца, памясціцца.

Руда залегла на глыбіні двух метраў.

Трывога залягла ў сэрцы (запала).

|| незак. заляга́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е (да 2 і 3 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)