напралёт, прысл.
Без перарыву, увесь час. Гаварылі ноч усю напралёт. Танк. [Харытон] ночы напралёт праседжваў над шытвом, усё стараўся больш зарабіць. Місько.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
патаро́ча, ‑ы, ж.
Уст. Абл. Здань, пудзіла. Цябе агорне полаг ночы, Ты смех пачуеш Патарочы, — Ці будзе водгук тваім думам? Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
аці́хнуць, -ну, -неш, -не; аціх, -хла; -ні; зак.
1. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Стаць цішэйшым (пра гукі, шум і пад.).
Падвечар вуліца аціхла.
2. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.), перан. Спыніцца, аслабець у дзеянні (пра стыхійную з’яву).
Завея к ночы аціхла.
3. Супакоіцца, прыціхнуць.
Гаспадар аціх.
|| незак. аціха́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
бе́лы, -ая, -ае.
1. Які мае колер снегу, малака, крэйды.
Б. конь.
Белая бяроза.
2. Светлы, ясны.
Белыя ночы.
3. Варожы савецкай уладзе, контррэвалюцыйны.
Белая армія.
Разгром белых (наз.).
4. Які мае светлы колер скуры (пра ра́су¹).
○
Белае мяса — цяляціна або курынае мяса.
Белая гарачка — цяжкае псіхічнае захворванне ў выніку алкагалізму.
◊
Сярод белага дня (разм.) — удзень, днём.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ночь ноч, род. но́чы ж.;
по ноча́м нача́мі, па нача́х;
в ночь под Но́вый год у ноч пад Но́вы год;
поля́рная ночь паля́рная ноч;
◊
споко́йной ночи до́брай но́чы, дабра́нач;
день и ночь дзень і ноч;
в ночь у ноч;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
дабра́нач, выкл. у знач. вык.
Разм. Ужываецца як пажаданне спакойнай ночы, добрага сну. — Дабранач! — паціскаючы са шчырасцю Янкаву руку, развітаўся Васіль. Гартны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
віду́шчы, ‑ая, ‑ае.
Які мае зрок, бачыць; проціл. сляпы. Відушчы чалавек. // Здольны бачыць. Адзіным, відушчым вокам дзед упіваецца ў глухамань ночы. Бядуля.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
непазбе́жнасць, ‑і, ж.
Уласцівасць непазбежнага; немінучасць. [Мяснікоў:] — Сацыялізм з такой жа непазбежнасцю прыйдзе на змену капіталізму, як дзень прыходзіць на змену ночы. Гурскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Абы́дзень ’штодня; за дзень, на працягу дня’ (Бяльк., Гарэц., Грыг.) да аб дзень, параўн. абынач ’што ночы, на працягу ночы’ (Бяльк.). Адсюль абыдзенны (Касп., Нас.). Магчыма, што значэнні гэтага слова ’штодня’ і ’на працягу дня’ адлюстроўваюць два амонімы: абыдзень ’на працягу дня’ (гл. абыдзеннік) < аб дзень і абыдзень ’штодня’ з аб‑ін‑дзень. Параўн. укр. обидень ’за адзін дзень’, ст.-рус. обыденый ’аднадзённы’. Ільінскі, РФВ, 66, 280; Праабражэнскі, 1, 633; Фасмер, 3, 111. Інакш Карскі 2-3, 78, згодна з якім у абыдзень бы дзеяслоўнага паходжання (3‑я асоба аорыста), як у абыгдзе.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
гары́шча, ‑а, н.
Тое, што і гара (у 3 знач.). У франтоне — акенца, праз якое цэдзіцца на гарышча скупое святло летняй ночы. Навуменка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)