уце́рціся сов.
1. (впитаться при натирании) втере́ться;
мазь до́бра ўце́рлася — мазь хорошо́ втёрлась;
2. (утереть своё лицо) утере́ться, вы́тереться;
3. перен. втере́ться, втеса́ться;
у. ў кампа́нію — втере́ться (втеса́ться) в компа́нию
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
падма́зка, ‑і, ДМ ‑зцы, ж.
1. Дзеянне паводле дзеясл. падмазаць (у 1 знач.).
2. Тое, чым падмазваюць што‑н. Влінец быў халодны, ранішні, але Міця, мусіць, не да такіх прывык ў час валацужніцтва. Нават і падмазку з’еў, што трапілася з блінцом. Арочка. А то другі раз аладкі возьмецца [жонка] пячы... Скаварада нагрэлася, сіпіць на ўсю хату, а яна яе падмазкай мазь, мазь. Сачанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Каламазь ’мазь з дзёгцю, смалы і солі для змазвання калёс’ (БРС, ТСБМ, Др.-Падб.), коламазь (Гарэц.; барыс., Сл. паўн.-зах.). Статус слова не вельмі ясны: у гаворках яно прадстаўлена слаба, звычайна для гэтай рэаліі ўжываецца каланіца. Укр. коломазь ’дзёгаць, які збіраецца на восях; наогул дзёгаць і мазь для колаў’, рус. (ярасл., дан., ніжнегар. і інш.) коломазь ’мазь для колаў’, (рыльск., судж., кур., разан.) ’дзёгаць з пылам на козлах’, польск. дыял. kolomaź ’мазь для колаў’, чэш. і ст.-чэш. kolomaz, дыял. kolomàz, славац. kȍlomaz, славен. kolomaz, серб.-харв. kolomaz (RJA, 5, 212, адзначае, што ў адным са старых слоўнікаў была заўвага, што гэта рускае слова). Магчыма і прасл. злучэнне kolo‑maz‑, род лексемы няясны, параўн. Махэк₂, 270.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
змякчэ́нне, ‑я, н.
Дзеянне паводле знач. дзеясл. змякчаць — змякчыць; дзеянне і стан паводле знач. дзеясл. змякчацца — змякчыцца. Мазь для змякчэння скуры. Змякчэнне пакарання. Змякчэнне міжнароднай напружанасці.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Ко́ламазь ’мазь для калёс’ (Жыв. сл., ТС, Сл. паўн.-зах., Мат. Маг.). Гл. кола 2.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Мазу́нь!, мазю́нь!, мазь!, мазю́к! ’пра аднаразовае мазанне’ (мсцісл., Нар. лекс.) — гукапераймальныя словы да мазаць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
дзягця́рны, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да дзёгцю, уласцівы дзёгцю. Дзягцярны пах. // Прызначаны для вырабу дзёгцю. Дзягцярны завод. // Прыгатаваны з дзёгцю або з прымессю дзёгцю. Дзягцярная мазь. Дзягцярнае мыла.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
уце́рці, утру́, утро́ш, утро́; утро́м, утраце́, утру́ць; уцёр, уце́рла; утры́; уцёрты; зак.
1. што ў што. Націраючы, прымусіць увабрацца.
У. мазь.
2. каго-што. Выцерці, абцерці.
У. слёзы.
У. нос каму-н. (таксама перан.: аказацца наперадзе, паказаць яўную перавагу ў чым-н.).
|| незак. уціра́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. уціра́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Ма́зкі ’аб які можна запэцкацца’, ’які лёгка пэцкаецца, маркі’ (ТСБМ — прыметнік, утвораны ад асновы maz‑ > мазь (гл.) і суф. ‑ъk(jь)).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
змякча́льны, ‑ая, ‑ае.
1. Прызначаны для змякчэння, які служыць для змякчэння. Змякчальная мазь.
2. у знач. наз. змякча́льнае, ‑ага, н. Лякарства, якое засцерагае слізістыя абалонкі і паверхні ран ад высыхання, ахаладжэння, трэння.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)