сардані́кс, ‑у, м.
Каштоўны камень з і малочна-белымі і бура-чырвонымі палоскамі; і разнавіднасць агату.
[Грэч. sardonyx.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
александры́т, ‑у, М, ‑рыце, м.
Каштоўны камень смарагдава-зялёнай афарбоўкі пры дзённым святле і чырвона-фіялетавы пры штучным асвятленні.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
антыква́рны, ‑ая, ‑ае.
1. Вельмі стары і каштоўны. Антыкварная кніга.
2. Які мае адносіны да старых каштоўных прадметаў. Антыкварны магазін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Турку́с ‘непразрысты каштоўны камень, біруза’ (Ласт.), ст.-бел. туркусъ, туркосъ ‘тс’ (1541 г.), туркусовый ‘блакітны, бірузовы’ (ГСБМ). Запазычана са ст.-польск. turkus ‘тс’, якое з ням. Türkis ‘тс’ (Булыка, Лекс. запазыч., 142); апошняе з франц. субстантываванага turquoise ад turguois ‘турэцкі’, г. зн. ‘турэцкі каштоўны камень’ (Duden. Etymologie, 872).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
абрабі́ць, -раблю́, -ро́біш, -ро́біць; -ро́блены; зак.
1. што. Апрацаваць, дагледзець.
А. зямлю.
2. што. Апрацоўваючы, прыдаць чаму-н. патрэбны выгляд, якасць.
А. каштоўны камень.
3. каго-што. Запэцкаць, забрудзіць чым-н. (разм.).
А. кашулю.
|| незак. абрабля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
раскопа́ть сов., прям., перен. раскапа́ць, мног. параско́пваць;
раскопа́ть це́нный докуме́нт раскапа́ць кашто́ўны дакуме́нт.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ізумру́д, ‑у, М ‑дзе, м.
Каштоўны празрысты камень ярка-зялёнага колеру; смарагд. Бранзалет з ізумрудам. □ А там Урал Хавае скарбы руд, Тапаз, апал, Зялёны ізумруд. Зарыцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
серабро́, -а́, н.
1. Каштоўны бліскучы метал шаравата-белага колеру.
2. зб. Вырабы з гэтага металу.
Сталовае с. (посуд, сталовыя прыборы). Упрыгажэнні з серабра.
Нашы спартсмены заваявалі с. (сярэбраныя медалі; разм.).
3. Дробная разменная манета са сплаву з гэтым металам або нікелем.
Заплаціць серабром.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
аметы́ст, ‑у, М ‑сце, м.
Каштоўны камень фіялетавага альбо фіялетавага з блакітным адценнем колеру. У шкатулцы, у чыстай мокрай анучцы, ляжаў рэдкай прыгажосці цёмна-фіялетавы аметыст. «Маладосць».
[Грэч. amethystos.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ва́ртны ’паважаны’ (Жд.). Укр. ва́ртний ’каштоўны, паважаны’. Хутчэй запазычанне з польск. дыял. wartny ’варты’, а не ўсх.-слав. утварэнне ад ва́рты (як думае Рудніцкі, 319).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)