абмяня́цца, -я́юся, -я́ешся, -я́ецца; зак.
1. Зрабіць абмен, памяняцца кім-, чым-н.
А. кватэрамі.
2. Выпадкова памяняцца якімі-н. рэчамі.
А. шапкамі ў гардэробе.
3. перан. Адказаць на якое-н. дзеянне такім самым дзеяннем (адпаведна значэнню назоўніка); падзяліцца з кім-н. сваімі думкамі і выслухаць думкі, погляды субяседніка.
А. прамовамі.
А. вопытам.
|| незак. абме́ньвацца, -аюся, -аешся, -аецца.
|| наз. абме́н, -у, м.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
угада́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́ны; зак.
1. што. Выказаць правільнае меркаванне пра што-н. па якіх-н. прыметах; здагадацца.
У. чый-н. настрой.
2. каго-што. Раскрыць, распазнаць сэнс, сутнасць каго-, чаго-н. (разм.).
Мы ўгадалі выкапаць калодзеж у добрым месцы.
3. што і без дап. Выпадкова даць правільны адказ.
|| незак. уга́дваць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз. уга́дванне, -я, н. (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
наско́кам, прысл.
Разм. З разгону, хутка; адразу. [Кастусю] хлопцы казалі: латынь наскокам не возьмеш. Б. Стральцоў. // Мімаходам, наездам, выпадкова. [Алесь:] «Забыўся я на казарму. У арцелях наскокам бываю. Адарваўся. Бачаць хлопцы, гледзячы не, .. толькі начальніка, якога баяцца трэба.. Нядобра гэта!» Шынклер.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
абмяня́цца, ‑яюся, ‑яешся, ‑яецца; зак.
1. Зрабіць абмен, памяняцца кім‑, чым‑н. Абмяняцца сувенірамі.
2. Выпадкова памяняцца рэчамі. Абмяняцца галёшамі.
3. перан. Адказаць на якое‑н. дзеянне такім самым дзеяннем (адпаведна значэнню назоўніка). Абмяняцца думкамі. Абмяняцца вопытам. Абмяняцца прамовамі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Раздзо́гаць ’разбіць’ (Нас.), раздзо́ганный ’выпадкова разбіты’ (Нас.). Ад раз- і дзо́гаць ’стукаць, стукаць нагамі’, ’біць, калаціць’ (Нас.). Сюды ж укр. дьо́гнути ’штурхнуць, кальнуць’, чэш. дыял. džignút ’кальнуць’, літ. díegti ’калоць’. Да праславянскага *dьgnǫti (ЭССЯ, 5, 205); адносна семантыкі параўн. джгаць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
нево́льно нареч.
1. міжво́льна, мімаво́лі; (случайно) выпадко́ва; (нечаянно) незнаро́к;
2. (против воли) супро́ць во́лі, паняво́лі; не́хаця; (по принуждению) па прыму́се, вы́мушана; см. нево́льный;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
замяні́ць, -мяню́, -ме́ніш, -ме́ніць; -ме́нены; зак., каго-што.
1. кім-чым. Узяць, скарыстаць, паставіць узамен другога.
З. сакратара новым.
2. Заняць чыё-н. месца, стаўшы раўнацэнным яму.
Сястра замяніла яму памерлую маці.
3. З’явіцца на змену каму-, чаму-н.
Песня заменіць сум.
4. Выпадкова ці наўмысна ўзяць чужую рэч замест сваёй, падмяніць.
З. галошы.
|| незак. заме́ньваць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз. заме́на, -ы, мн. -ы, -ме́н, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
праміну́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні; зак.
1. каго-што. Прайсці, праехаць міма каго-, чаго-н.
П. вёску.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Прайсці, мінуць (пра час, здарэнні і пад.).
Прамінуў яшчэ адзін дзень.
3. што. Зрабіць пропуск у чым-н.
П. радок.
4. перан., каго-што. Прапусціць, абысці.
Яго прозвішча выпадкова прамінулі.
Нельга п. гэтага пытання.
|| незак. праміна́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
рэгламентава́ць, ‑тую, ‑туеш, ‑туе; зак. і незак., што.
Падпарадкаваць (падпарадкоўваць) дакладна ўстаноўленым правілам, абмежаванням. Рэгламентаваць абавязкі. □ Гэты распарадак цяпер нікому не быў патрэбен, вісеў, усімі забыты, і толькі зрэдку, выпадкова трапіўшы каму-небудзь на вочы, абуджаў успаміны аб тых, чыё жыццё ён некалі рэгламентаваў. Шашкоў.
[Фр. réglementer.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
узбрысці́, ‑брыду, ‑брыдзеш, ‑брыдзе; ‑брыдзём, ‑брыдзяце; пр. узбрыў, ‑брыла, ‑ло; заг. узбрыдзі; зак.
Брыдучы, зайсці, забрысці куды‑н. Узбрыў зноў на абочыну шашы і пайшоў, пайшоў да возера. Сачанка.
•••
Узбрысці на язык — міжвольна сказацца.
Узбрысці ў галаву (на думку) — выпадкова прыйсці ў галаву; уздумацца.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)