барані́ць, ‑раню, ‑роніш, ‑роніць; незак.
1. каго-што. Пільна ахоўваць ад нападу ворагаў. Няхай на Волзе ці Кубані Салдацкія міналі дні, І там я ў любым змаганні Свой край бацькоўскі бараніў. Астрэйка. Не страшна смерць Свабоду хто бароніць, Будуе хто Нязнаны новы свет. Чарот. // Засцерагаць ад чаго‑н. непрыемнага. Ватоўка, бы якое рэшата, не бароніць ад сібернага ветру. Мыслівец.
2. што. Адстойваць што‑н. Міколку часта даводзіцца спрачацца і заўзята бараніць свае думкі, даводзіць іх правільнасць. Шынклер.
•••
Барані божа гл. бог.
Няхай бог бароніць гл. бог.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
бо́жухна м. (звательная форма от бог) бо́же;
◊ а. б.! — о бо́же! о го́споди!
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Вулка́н. Запазычана з рус. вулка́н (Крукоўскі, Уплыў, 73, 86), што з лац. Vulcanus ’бог агню’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ка́яцца несов.
1. раска́иваться, ка́яться;
2. (сознаваться в своей вине) ка́яться, вини́ться;
◊ бог ствары́ў, дый сам ка́ецца — посл. бог со́здал да и сам раска́ивается (да и сам не рад)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
круць, выкл. у знач. вык.
Разм. Ужываецца ў значэнні дзеясловаў крутнуць і крутнуцца. Конік той круць назад ды дай бог ногі. Ракітны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
фаўн, ‑а, м.
1. У старажытнарымскай міфалогіі — бог палёў, гор і лясоў, апякун пастухоў.
2. У заалогіі — амерыканская малпа з роду капуцынаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Лясу́н ’жыхар лесу’, ’лясны дух’ (ТСБМ, Гарэц., Яруш.; нараўл., Арх. ГУ; асіп., КЭС). Укр. лісу́н ’лясны дух’, Лісу́н ’бог ваўкоў’. Бел.-укр. ізалекса. Да лес. Аб суфіксе ‑ун гл. Сцяцко (Афікс. наз., 173). Аналагічна, але з іншым вакалізмам суфікса ўтворана чэш. Lesoň (у перыяд чэшскага адраджэння) з лац. Silvanus ’лясны бог’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
тро́йца, ‑ы, ж.
1. У хрысціянскай рэлігіі — трыадзінае бажаство, у якім спалучаюцца тры асобы: бог-бацька, бог-сын і бог-дух святы.
2. Свята хрысціянскай царквы, якое адзначаецца на пяцідзесяты дзень пасля вялікадня; сёмуха. [Яўхім:] — Кланяліся .. [каменю], маліліся і нават у такія святы, як радаўніца, тройца, прыходзілі пад камень частавацца і, адыходзячы, пакідалі трохі ежы. Пестрак.
3. Разм. Пра трох асоб, якія звычайна бываюць разам і сябруюць. [Сёмка:] — Дурная будзе Зося, калі .. не выпра з хаты ўсю тройцу... Гартны. У саўгасе добра памятаюць, як хадзіла да Федасюка на склад дружная тройца: кіраўнік аддзялення, галоўны заатэхнік і ветфельчар. «Вожык».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
алімпі́ец, ‑пійца, м.
1. У старажытнагрэчаскай міфалогіі — бог, жыхар Алімпа.
2. Пра чалавека з урачыста важным, велічна спакойным абліччам.
3. Удзельнік алімпійскіх гульняў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Бага́ты, рус. бога́тый, укр. бага́тий, бога́тий, польск. bogaty, чэш. bohatý, ст.-слав. богатъ, балг. бога́т, серб.-харв. бо̀гат і г. д. Прасл. bogatъ, суфікс, утварэнне ад *bogъ ’бог; доля, маёмасць, багацце’ (гл. бог). Бернекер, 67; Траўтман, 23; Брукнер, 33–34; Фасмер, 1, 98–99; Махэк₂, 59; Слаўскі, 1, 38. Сюды ж прысл. бага́та ’шмат, многа’, рус. бога́то, укр. бага́то.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)