Verbum

Ва́жніца ’важнасць; важная асоба’ (іран.) (Гарэц.). Да важны ₁ суфікс жаночага роду ‑іца.

Важні́ца ’вагавая’ (З нар. сл.). Да *ваг‑ьн‑іца < вага. Параўн. іншыя назвы месца, дзе важаць: вагавая (БРС), важыўня (Бяльк.), вагільнік (З нар. сл.).

◎ Пе́рнаць ’пасцель, пярына’ (лід., Ант.), пірнач ’пярына, пуховы матрац, пухавік’, пернач ’тс’ (Сл. Брэс., Нар. лекс., Нар. сл.). З польск. piernat ’матрац, набіты пер’ем’, у якім суф. ‑at быў заменены на ‑аі(ь і ‑ач. Гл. пярнсіт.

Плава́к ’плывец’ (лун., Сл. Брэс., Шатал.; стол., Нар. лекс.). Відаць, утворана пад уплывам польск. pływak ’тс’, але з бел. суфіксам і націскам (параўн. спява́к, язда́к, раза́к, хада́к) ад пла́ваць (гл.). Сюды ж плыва́к ’плытагон’ (іван., Нар. лекс.).

Стру́чны ‘дзе шмат струкоў’ (Варл.; ашм., Стан.), ‘з мноствам ягад’ (бяроз., Шатал.; Сл. Брэс.), ‘кусцісты, шматклубневы (напр., цыбуля)’ (пух., З нар. сл.), струча́ны ‘з мноствам струкоў’ (талач., Шатал.), стручы́сты ‘тс’ (мядз., Нар. сл.). Да струк ₁ (гл.).

Жамяра́ ₁ ’шалупінне’ (Касп.), ’жамерыны’ (полац., Нар. сл., 76, 198), ’адходы ад воску’ (ашмян., З нар. сл., 208), ажаме́ры ’жамерыны’ (полац., Нар. сл., 76, 195), жамяру́ха (ашмян.) жэмухі ’адходы ад воску’ (рагач., З нар. сл., 208). Рус. калін., пск. жемёра, жемера́, жимера́, ’жамерыны’, ’адходы ад воску’, ’гушча ад кофе, чаю, квасу’, кур. жемери́ха ’жамерыны.’ Суфікс ‑ер‑а, ‑ʼар‑а мае, відаць, як і ‑ар‑а (Сцяц., Бел. нар. сл., 202), зборнае значэнне. Корань жем‑, жьм‑ прадстаўлены ў жаць ₂ і шэрагу іншых слоў (гл. жмаць). Першаснае значэнне ’адходы пры выцісканні’, як жаме́рыны (гл.).

Жамяра́ ₂ ’драбяза (пра дзяцей)’ (вілейс., Жыв. сл., 78, 94). Рус. уладз. жемера́, жимера́ ’непаседа’. У выніку пераасэнсавання жамяра́ ₁ (гл.): ’дробныя рэчыўныя адходы’ > ’драбяза наогул’ > ’дробныя дзеці’.

Суто́нне ’паўзмрок паміж заходам сонца і надыходам ночы, а таксама перад світаннем’ (ТСБМ, Сцяшк.), суто́нак ’тс’ (Сцяшк.), суто́нець, суто́ньваць ’змяркацца’ (ТСБМ), сутуня́цца ’тс’ (Сцяшк.), суто́нівацца ’тс’ (пух., Сл. ПЗБ), сутаня́цца ’тс’ (Жд. 1), сутуні́ты (Сл. Брэс.), сутыня́ты (стол., Нар. лекс.), сутэня́ті ’тс’ (пін., З нар. сл.), сутоні́цца ’тс’ (пух., З нар. сл.), сутуні́ты ’пачынаць світаць’ (драг., З нар. сл.), суты́ніть ’тс’ (пін., З нар. сл.). Укр. су́тінь, су́тінок ’змрок’, сутоня́е ’змяркаецца’, серб.-харв. су́тон ’змярканне, змрок’, усу́тонити ’змеркнуцца’. Усх.-слав.-серб.-харв. ізалекса (Талстой, Лексика Пол., 18). Дэрыват ад прасл. *(sъ)tęti sę, *(sъ)tinati ’сцягваць, згушчаць’; рэканструююцца прасл. *sǫtonъ, *sǫtonьje, *sǫtoniti sę (Мяркулава, Этимология–1975, 56–57; Казлова, Регионализмы, 5; Запрудскі, дыс., 35; Борысь, Etymologie, 263; ЕСУМ, 5, 485), гл. сцяць ₂.

Вуць-вуць-вуць ’падзыўныя словы для качак’ (Грыг., КСТ, круп., Нар. сл.; полаў., Нар. лекс.); параўн. укр. і рус. вуть‑вуть‑вуть ’тс’. У аснове — слова дзіцячай мовы ву́ця (ву́тя, у́тя) ’качка’; параўн. Смаль-Стоцкі, Приміт., 31, 148.

Ляжнёўка ’дарога, вымашчаная бярвеннем на шырыню калёс’ (в.-дзв., Нар. сл.; Нар. Гом.; в.-дзв., раг., Сл. ПЗБ), нараўл. ’кладка’ (Мат. Гом.). Да ле́жань (гл.), параўн. рус. перм. ле́жень ’дошка для праходу па багністаму месцу’, ’масткі праз раку’.

Марымонцкі, марімонскі (хлеб, мука) ’пшанічная мука вышэйшага гатунку і хлеб з яе’ (Маш.; лун., стол., ЛАПП; калінк., З нар. сл.; жытк., Нар. словатв.). Ад назвы мястэчка Marymont ля Варшавы. Гл. малімончык. Сюды ж марымоны ’смачныя рэчы, далікатэсы’ (ТС).

Мушту́к, мушты́к ’невялікая трубачка, у якую устаўляюцца папяросы, цыгарэты’, ’цыбук’, ’амбушур духавога інструмента’ (ТСБМ; стаўбц., З нар. сл.; карэліц., Жыв. сл.; навагр., Нар. словатв.). З польск. musztuk, munsztuk ’тс’, якія з ням. Mundstück ’тс’. Націск паводле рус. мундштук.