склада́льнік, ‑а, м.
Той, хто стварае што‑н., аўтар. Гімн працы складае народ беларускі, І першы складальнік — бяссмертны Купала. Ставер. Старому так гулка чуліся гэтыя словы складальніка музыкі, што аж сэрца заходзілася ў яго ўпалых грудзях. Кірэенка. // Той, хто кампануе, падбірае матэрыялы для чаго‑н. Складальнік хрэстаматыі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
чах, выкл.
1. Выкарыстоўваецца гукапераймальны для абазначэння моцнага адрывістага гуку, які чуецца пры рытмічнай працы, дзеянні і інш. Чах, чах — грызе і грызе жвір і каменне рыдлёўка... Пташнікаў.
2. у знач. вык. Разм. Ужываецца паводле знач. дзеясл. чахаць — чахнуць 2. З пісталета ў сасонку — чах! — стрэліў [немец]. Масарэнка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
геро́й в разн. знач. геро́й, род. геро́я м.;
геро́й по́вести геро́й апо́весці;
геро́й дня геро́й дня;
геро́й Бре́ста геро́й Брэ́ста;
Геро́й Сове́тского Сою́за Геро́й Саве́цкага Саю́за;
Геро́й Социалисти́ческого Труда́ Геро́й Сацыялісты́чнай Пра́цы;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
А́рхі- ўзмацняльны прэфікс, першапачаткова ў грэчаскіх словах са значэннем ’старшы, галоўны’; параўн. яшчэ ст.-рус., пазней ст.-бел. архидиаконъ, архиепископъ, архимандритъ, архистратигъ, архисинагогъ (Гіст. лекс., 121; Гіст. мовы, 1, 307; Працы IM, 7, 144, 147, 224, дзе даюцца і вытворныя), частка з якіх пазней выпала (Шакун, Гісторыя, 277). На беларускай глебе ўтвораны гібрыдныя словы тыпу архідурны, архіразумны, архімільянер. Гіст. мовы, 1, 134, 229; Фасмер, 1, 90.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Трахаму́ддзе ‘пажыткі’ (Мат. Гом.), ‘малакаштоўныя рэчы’ (Юрч. Вытв.), ‘дробныя прыстасаванні для фізічнай працы’ (баранав., Мілк. Сл.), трахому́цце ‘транты’ (Руб.), сюды ж трахаму́дзіна ‘рызман’ (Юрч. Вытв.), трахаму́джанне, трахаму́дзіца ‘неакуратная работа’, трахаму́дзістасць ‘неахайнасць’, трахаму́дзіць, трахаму́дзіцца ‘рабіць неакуратна’, трахаму́днік ‘абадранец’, трахаму́дный, трахаму́дзістый ‘неахайны’ (Юрч. СНЛ). Параўн. рус. дыял. трахому́дия ‘дэталі, прыстасаванне для ткання’ (СРНГ). Складаныя экспрэсіўныя словы, утвораныя ад траха́ць ‘трэсці’ (гл.), збліжанага са зборным назоўнікам му́ды, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
і́мпульс, -су м., в разн. знач. и́мпульс;
у яго́ няма́ ~су да — тво́рчай пра́цы у него́ нет и́мпульса к тво́рческой рабо́те;
і. ру́ху — и́мпульс движе́ния;
○ нерво́вы і. — не́рвный и́мпульс;
электры́чны і. — электри́ческий и́мпульс
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
прыла́да ж.
1. (механизм) приспособле́ние ср.;
2. чаще мн. принадле́жности;
канцыля́рскія ~ды — канцеля́рские принадле́жности;
пісьмо́выя ~ды — пи́сьменные принадле́жности;
3. (инструмент) ору́дие ср.;
~ды пра́цы — ору́дия труда́;
4. спорт. снаря́д м.;
5. см. прыбо́р
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
батра́к, ‑а, м.
Сельскагаспадарчы рабочы, якога памешчык або кулак наймаў для працы ў сваёй гаспадарцы; парабак. Абеззямеленае сялянства вымушана было ісці да памешчыка і кулака ў батракі або шукаць работу на старане. «Прырода Беларусі». Дзед мой быў вечны парабак-батрак, бацька таксама, і я парабкаваў ды батрачыў. Янкоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гартава́цца, ‑туюся, ‑туешся, ‑туецца; незак.
1. Станавіцца больш цвёрдым, пругкім, трывалым у выніку моцнага награвання і хуткага ахаладжэння (пра метал).
2. перан. Набываць стойкасць, вынослівасць, здольнасць пераносіць цяжкасці, неспрыяльныя ўмовы. Мы гартаваліся ў баях і ў працы дбалай, Мы небывалага юнацтва запявалы. А. Александровіч.
3. Зал. да гартаваць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
заваява́ць, ‑ваюю, ‑ваюеш, ‑ваюе; зак., каго-што.
1. Пакарыць, захапіць узброенай сілай. Прыйшлі белыя, заваявалі гэту зямлю, зрабілі неграў рабамі. Шамякін.
2. перан. Дамагчыся чаго‑н., здабыць што‑н. настойлівасцю, барацьбой і пад. Заваяваць свабоду. Заваяваць аўтарытэт. Заваяваць званне брыгады камуністычнай працы. // Прывабіць, прыцягнуць да сябе. Заваяваць сэрца дзяўчыны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)