вандро́вец, ‑роўца, м.
Разм. Тое, што і вандроўнік. Шапку зняў [сын] і глянуў моўчкі на сваю старую хатку, дзе хусцінкай церла вочы Па сынах-вандроўцах матка. Дубоўка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кля́штар, ‑а, м.
Каталіцкі манастыр. Бернардынскі кляштар. □ На кожным кроку кідаліся ў вочы манастыры, кляштары, касцёлы, цэрквы, кірхі і капліцы са своеасаблівымі скульптурамі каталіцкіх святых. Колас.
[Ням. Kloster з лац. clastrum.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
адхліпну́ць, ‑ну, ‑неш, ‑не; ‑нём, ‑няце; зак.
Разм. Тое, што і адхліпнуцца. Лыпнуў Яначка чарку і аж вочы вырачыў з непрывычкі, дух заняло, насілу адхліпнуў. Крапіва.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
запла́каць 1, ‑плачу, ‑плачаш, ‑плача; зак., што.
Доўга плачучы, выклікаць прыпухласць, пачырваненне (вачэй, твару). Заплакаць вочы. Заплакаць твар.
запла́каць 2, ‑плачу, ‑плачаш, ‑плача; зак.
Пачаць плакаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пшык, ‑у, м.
Разм. Нічога, пустата. Максіму адразу кінулася ў вочы, што ад рэвалюцыйнага запалу Бляхара, якім ён так любіў фарсіць дома, застаўся адзін пшык. Машара.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
страшы́цца, ‑шуся, ‑шышся, ‑шыцца; незак.
Разм. Адчуваць страх, баяцца каго‑, чаго‑н. [Сабіна:] — Разведчыкам у нашых быў! Нічога не страшыўся... Ракітны. Вочы страшацца, а рукі зробяць. Прыказка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
умо́льны, ‑ая, ‑ае.
Які выражае вельмі моцную просьбу. Умольны позірк. Умольныя вочы. □ Бярозка махаў рукой, і ў гэтым жэсце была ўмольная нямая просьба аб дапамозе. Шахавец.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шальмо́ўскі, ‑ая, ‑ае.
Разм. Які мае адносіны да шэльмы; уласцівы яму (ёй); махлярскі, хітры. Шальмоўскі выгляд. □ [Ліндэ] крычыць пагрозна: — Хопіць! Годзе! Што за шальмоўскія, разбойніцкія вочы! Бядуля.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Саве́ць ’рабіцца вялым, санлівым ад зморанасці’ (ТСБМ), часцей асаве́ць (гл.). Рус. сове́ть ’быць ачмурэлым, падкочваць вочы’, польск. sowieć ’станавіцца асавелым, смутным’. Да сава, першапачаткова ’стаць такім, як сава’, таму што совы, актыўныя ноччу, днём становяцца апатычнымі і соннымі. Гл. Праабражэнскі, 1, 664; 2, 348; Фасмер, 3, 162; Борысь, 567.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
паса́джаны, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад пасадзіць.
2. Дзеепрым. зал. пр. Змешчаны, размешчаны нейкім чынам (пра вочы, вушы і інш.). Доўгія, трохі блізка адно да аднаго пасаджаныя вочы глядзелі сумна і засяроджана. Караткевіч. Крыху дзіўна пасаджаныя вушы стваралі ўражанне, быццам галава ў Берсана заўсёды адкінута назад. Мехаў. Вялікая, нізка пасаджаная галава [зубра] з чорнай барадой і шырокія мускулістыя грудзі здзіўляюць сваёй веліччу і магутнасцю. В. Вольскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)