раўнадзе́йны, ‑ая, ‑ае.

Які аказвае такое самае, аднолькавае з чым‑н. дзеянне. Раўнадзейная сіла. // у знач. наз. раўнадзе́йная, ‑ай, ж. У фізіцы — сіла, якая аказвае на цела механічнае дзеянне, роўнае дзеянню некалькіх сіл.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

сіметры́я, ‑і, ж.

Суразмернае, прапарцыянальнае размяшчэнне частак чаго‑н. у адносінах да цэнтра, сярэдзіны; суразмернасць, прапарцыянальнасць у размяшчэнні чаго‑н. Сіметрыя частак чалавечага цела. □ Два сукаватыя фікусы расстаўлены па кутках, дзеля сіметрыі. Лось.

[Ад грэч. symmetria.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

сі́нус, ‑а, м.

1. У матэматыцы — адна з трыганаметрычных функцый вугла, у прамавугольным трохвугольніку роўная адносінам катэта процілеглага вугла да гіпатэнузы.

2. У анатоміі — поласць, пазуха ў якім‑н. органе цела. Сінус аорты.

[Ад лац. sinus — выгін, крывізна.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

вадзя́нка, ‑і, ДМ ‑нцы; Р мн. ‑нак; ж.

1. Хвароба, пры якой у тканках і поласцях цела збіраецца вадкасць.

2. Разм. Запоўнены вадкасцю мазоль. Гарэлі далоні, у сяго-таго нават пакрыліся вадзянкамі. Шыцік.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

абмярцве́лы, ‑ая, ‑ае.

1. Які страціў адчувальнасць, стаў нежывы (пра клеткі, тканкі, часткі цела).

2. перан. Нерухомы, застылы, без жыцця. [Камары] не лёталі і не кусаліся, а сядзелі абмярцвелыя ў шчылінах і пад лісцямі. Чорны.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ласката́ць, ‑качу, ‑кочаш, ‑коча; заг. ласкачы; незак., каго-што і без дап.

Абл. Казытаць. Сухая калматая травінка прыемна ласкатала худую загарэлую шчаку. Стаховіч. Вецер прабіраўся пад расхлістаную кашулю, надзімаў яе, прыемна ласкатаў цела. Гамолка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

падку́рчыцца, ‑чуся, ‑чышся, ‑чыцца; зак.

Сагнуцца, падагнуцца (пра часткі цела). Ногі падкурчыліся. Хвост падкурчыўся. // Сесці або легчы, сагнуўшы або падагнуўшы ногі. Алесь падкурчыўся на лаве і глядзіць, праз цьмяныя шыбы на гразкую вуліцу. Брыль.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

я́шчары, ‑аў; адз. яшчар, ‑а, м.

1. Атрад млекакормячых, якія маюць прадаўгаватае, пакрытае рагавой луской цела, невялікую галаву, доўгі хвост і кароткія лапы з моцнымі кіпцюрамі.

2. Устарэлая назва некаторых вымерлых паўзуноў і земнаводных.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Паралі́ч ’хвароба, пры якой асобныя органы або частка цела трацяць здольнасць да адвольных рухаў’ (ТСБМ). З рус. парали́ч (Крукоўскі, Уплыў, 89), якое праз польск. paraliż ад сяр.-в.-ням. paralis з лац. paralysis ад грэч. παράλυσις ’дазвол; адхіленне’ (гл. Фасмер, Этюды, 142; Мацэнаўэр, 270; Фасмер, 3, 204).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Га́пка1, апе́лька ’пятля для кручка’ (Жд. 1), га́пка ’пятля ў адзенні’ (Сцяц. Словаўтв.), га́пка, гапе́лечка, гапе́лька ’пятля’ (Шатал.), га́пачка ’самаробны гузік; пятля’ (Сцяшк. МГ). Падрабязны агляд форм гл. Сцяц. Нар. лекс., 125. Сцяцко (там жа) лічыць, што бел. форма га́пка ўзята з польск. haptka ’тс’ (гэта з’яўляецца дыялектнай формай польск. haftka < ням.; аб этымалогіі гл. Слаўскі, 1, 390). Гэта магчыма, але можна лічыць зыходным і польск. haftka; на бел. глебе замена ф > п, што звычайнае ў слав. мовах. Параўн. га́птка, га́фтка.

Га́пка2 ’свіны страўнік’ (Шатал.). Няясна. Магчыма, ад уласнага жаночага імя Гапка (ад уласных імён нярэдка ўтвараюцца назвы розных прадметаў, у прыватнасці назвы часцей цела). Параўн. укр. дыял. га́пка ’задняя частка цела, podex’ (Грынч.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)