ладI м.
1. (согласие, мир, порядок) лад, род. ла́ду м., зго́да, -ды ж., зла́гада, -ды ж.;
2. (способ, образец) лад, род. ла́ду м.;
на друго́й лад на і́ншы лад;
◊
быть не в лада́х быць не ў лада́х; не ла́дзіць;
де́ло идёт на лад спра́ва ідзе́ на лад.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
плохо́й
1. дрэ́нны, ке́пскі, благі́;
плохо́й челове́к дрэ́нны (ке́пскі, благі́) чалаве́к;
плоха́я пого́да дрэ́ннае (ке́пскае, благо́е) надво́р’е;
2. краткая форма (слабый здоровьем) разг. слабы́;
он о́чень плох (о здоровье) ён ве́льмі слабы́;
◊
плохо́е де́ло спра́ва дрэ́нь, дрэ́нныя (ке́пскія) спра́вы;
с ним шу́тки пло́хи з ім жа́рты каро́ткія (малы́я);
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
развали́ться
1. развалі́цца, мног. паразва́львацца, разбуры́цца, мног. паразбу́рвацца, паразбура́цца; распа́сціся, мног. параспада́цца, раскіда́цца, мног. параскіда́цца;
стена́ развали́лась сцяна́ развалі́лася;
2. перен. развалі́цца, разбуры́цца, распа́сціся, раскіда́цца;
э́то де́ло развали́лось гэ́та спра́ва распа́лася (раскі́далася);
3. (небрежно сесть) развалі́цца, мног. паразва́львацца, рассе́сціся, мног. парассяда́цца; (небрежно лечь) развалі́цца, мног. паразва́львацца; разле́гчыся, мног. паразляга́цца.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
вядо́мы I в разн. знач. изве́стный; (несомненный — ещё) заве́домый;
~мыя ўсяму́ све́ту падзе́і — изве́стные всему́ све́ту собы́тия;
в. маста́к — изве́стный худо́жник;
в. гульта́й — изве́стный (заве́домый) лентя́й;
◊ ~мая спра́ва (рэч) — в знач. вводн. сл. изве́стное де́ло;
у ~май ступе́ні — в изве́стной сте́пени
вядо́мы II ведо́мый;
в. самалёт — ведо́мый самолёт;
~мае ко́ла — ведо́мое колесо́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
загі́нуць сов.
1. поги́бнуть; пропа́сть;
такі́ чалаве́к не мо́жа з. — тако́й челове́к не мо́жет поги́бнуть (пропа́сть);
до́брая спра́ва не ~не — хоро́шее де́ло не поги́бнет;
2. (о животных) пасть, подо́хнуть;
3. перен. (о надеждах, планах и т.п.) ру́хнуть;
◊ з. як руда́я мыш — пропа́сть ни за что;
ні за грош з. — ни за грош пропа́сть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ма́йстар, -тра м.
1. в разн. знач. ма́стер;
2. (искусный, ловкий в каком-л. деле человек) ма́стер, иску́сник; (о женщине — ещё) мастери́ца ж.; иску́сница ж.;
◊ м. на ўсе ру́кі — ма́стер на все ру́ки;
спра́ва ~тра баі́цца — погов. де́ло ма́стера бои́тся;
м. сваёй спра́вы — ма́стер своего́ де́ла;
запле́чных спраў м. — уст. запле́чных дел ма́стер
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
вы́гараць 1, ‑рыць; зак.
1. Згарэць поўнасцю, да канца. Выгаралі дровы ў печы. Выгарала газа ў лямпе. □ Тры гады назад выгаралі Мікуцічы, і тады дзядзька Марцін надумаўся пабудавацца тут, дзе было прастарней і спакайней. Колас. // Пасохнуць, загінуць ад спёкі. Пасека аж белая ад іх, нібы гэта не сіўцы, а ржышча выгарала, адлежалася пад сонцам, вымакла, як каноплі ў вадзе, а цяпер зноў узнялося шчоткай. Пташнікаў.
2. Выліняць, страціць натуральны колер пад уздзеяннем сонца. Валасы.. [хлапчуковы] белыя.. выгаралі на сонцы і сталі рыжаватымі. Чарнышэвіч.
вы́гараць 2, ‑рыць; зак.
Разм. Станоўча вырашыцца, удацца. [Аканом] крычаў, але разумеў, што справа яго не выгарала, што не прымусіць ён ні парабчанак, ні парабкоў рабіць за дваіх. Чарнышэвіч.
выгара́ць 1, ‑а́е.
Незак. да вы́гараць 1.
выгара́ць 2, ‑ае.
Незак. да вы́гараць 2.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вае́нны, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да вайны, звязаны з вайной. Ваенныя падзеі, планы, дзеянні. Ваенная тайна. Ваенны час. Ваенны канфлікт. // Заснаваны на законах вайны. Ваеннае становішча. // Прызначаны для патрэб вайны. Ваенны завод. Ваенная тэхніка. Ваенная база.
2. Які мае адносіны да арміі, звязаны са службай у арміі. Ваенная прысяга. Ваенная служба. Ваенная справа. Ваеннае вучылішча. Ваеннае ведамства. Ваенны парад. Ваенная трывога. // Такі, як у арміі. На станцыю з.. ваеннай дакладнасцю прыбывалі санітарныя цягнікі. Карпаў. // Які ўласцівы ваеннаслужачаму, належыць яму. Ваенная выпраўка. Ваенная форма.
3. у знач. наз. вае́нны, ‑ага, м. Ваеннаслужачы. А Даша, Даша-нявестка, сарамліва, і з нейкім наіўным здзіўленнем пазірала на ваеннага, быццам не давала сабе веры, што гэта той самы небарака Геня. Ракітны.
•••
Ваенны камунізм гл. камунізм.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
го́нар, ‑у, м.
1. Грамадская або маральная годнасць, тое, што выклікае ўсеагульную павагу. Выдатная праца — справа гонару кожнага грамадзяніна. □ Пераступіць граніцу са сцягам вызвалення ў руках, ці ж гэта не радасць, не гонар? Пальчэўскі. Але нідзе, Нідзе, мой дружа верны, Не спляміў я Наш гонар баявы. Кірэенка.
2. Павага, слава. Гонар пераможцам. □ — Як відаць, вы [Максім] багаты чалавек, — адказала гаспадыня, — такая акуратнасць робіць вам гонар. Машара.
3. Перавялічанае ўяўленне пра сваю годнасць; фанабэрыстасць, пыха. «О, чортаў шляхціц! — падумаў Якаў. — Столькі ў цябе гонару, што невядома, з якога боку прыступіцца...». Чарнышэвіч.
•••
Дошка гонару гл. дошка.
Збіць гонар гл. збіць.
Мець гонар гл. мець.
Робіць гонар гл. рабіць.
У гонар каго (высок.) — у знак павагі да каго‑н., ушанавання памяці аб кім‑н.
[Ад лац. honor.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
каляі́на, ‑ы, ж.
1. Паглыбленне, след на дарозе ад колаў або ад санных палазоў. Дарога тут была малаезджаная, бадай што без каляін. Карпаў. Фурманка выехала ў поле, колы ціха і мякка шаргацелі па пыльных каляінах. Мележ. Ногі коўзаюцца і пападаюць у каляіны ад палазоў. Галавач.
2. Разм. Чыгуначны пуць, каляя. Эшалон стаяў на апошняй каляіне. Чорны.
3. перан. Пра звычайны ход якіх‑н. спраў, прывычнае натуральнае працяканне чаго‑н. — Я вам кажу! — павысіў голас.. Сімон, трапляючы ў сваю звычайную каляіну. Самуйлёнак. А цэлы рад збаноў на плоце Казаў аб тым, што гаспадыня Была ўжо ў моцнай каляіне І што яе, таксама, справа Вялася добра і рухава. Колас.
•••
Выбіцца з каляіны гл. выбіцца.
Выбіць з каляіны гл. выбіць.
Увайсці ў каляіну гл. увайсці.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)