примыка́ние

1. (действие) прымыка́нне, -ння ср.; далучэ́нне, -ння ср.; прыляга́нне, -ння ср.; межава́нне, -ння ср.; см. примыка́ть​ 1—3;

2. грам. прымыка́нне, -ння ср.;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

сочиня́ть несов.

1. (сопоставлять, слагать) склада́ць, скла́дваць; (создавать) ствара́ць; (писать) піса́ць;

2. (выдумывать) выдумля́ць, прыдумля́ць; (врать) хлусі́ць, ілга́ць; (после гласных) лгаць;

3. грам. злуча́ць;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

увеличи́тельный в разн. знач. павеліча́льны;

увеличи́тельное стекло́ павеліча́льнае шкло;

увеличи́тельный су́ффикс лингв. павеліча́льны су́фікс;

увеличи́тельное и́мя грам. павеліча́льнае імя́;

увеличи́тельный аппара́т фото павеліча́льны апара́т;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Арфагра́фія. Пад рускім уплывам гэта форма замацавана ў 1933 (Шакун, Гісторыя, 292). Да гэтага ў практыцы выкарыстоўваўся тэрмін у польскім афармленні: ортографія (Красней, Лекс. і грам., 19). У канцы XVI — пачатку XVII ст. ст.-бел. орѳографія (Зізаній). Недакладна КЭСРЯ, 302, аб французскім паходжанні рус. орфография ў XVIII ст. Фасмер (3, 154 без даты) указвае на грэчаскую крыніцу (ὀρθογραφία ’правільнае пісьмо’) пры ўздзеянні лацінскага націску.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Еляк ’казадой’ (Сержп. Грам.), рус. елёк ’тс’. Як гэта асабліва бачна, паводле рускай формы, кантамінацыя з лялёк (рус. лелёк). Па паходжанню звязана з рус. алан. ёлак ’кажан’ (з фін.) (параўн. цытату з ТСБМ, 2, 574: «Казадой ляціць мякка і плаўна, бясшумна, як кажан», да чаго можна дадаць, што казадой гэта начная птушка з кароткай дзюбай і вялікім ротам). Формы з пачатковым л іншага паходжання. Гл. лелек.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Ква́дра ’кожная з чатырох фаз месяца’ (ТСБМ, Нас., ТС, Касп., Шат., Сл. паўн.-зах., Шэйн, Бяльк., Сержп. Грам., Шпіл., Мядзв.), ’чвэрць гадзіны’ (Нас.), ’стадыя, фаза, перыяд’ (ТСБМ), ’чвэрць’ (Гарэц.), укр. квадра ’фаза месяца’ — запазычанні з польск. kwadra ’тс’. У значэнні ’чвэрць’ ужо ў ст.-польск., якое ў сваю чаргу з італ. quadra ’чвэрць кола або круга’. Гл. Брукнер, 286; Слаўскі, 3, 453–454; ЕСУМ, 2, 413.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Макры́ца 1 ’невялікая, ракападобная жывёліна, якая жыве ў сырых месцах, Oniscus muvavivius Cuv.’ (Касп., Сержп. Грам.; ветк., жлоб., Мат. Гом.), макру́ш ’тс’ (гарад., Нар. лекс.), макру́ха ’тс’ (Нас., Бяльк.), луж. мокрэц ’тс’ (Шатал.). Да мокры (гл.). Аб суфіксе ‑іца гл. Сцяцко, Афікс. наз., 111.

Макры́ца 2 чырвоная ’вочны цвет палявы, Anagallis arvensis L.’ (гродз., Кіс.). Укр. мокрець ’тс’. Да мокры (гл.). Матывацыя: расліна любіць мокрыя лужкі, даліны.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

◎ Нум ’ну, давайце’: нум‑те‑тка, братцы, думати (гом., Рам. 1), нумо: нумо думати, гадати, де нам, сестра, мати узяти (там жа), укр. нум, нумо ’тс’. З ну (гл.), узмоцненага часціцай ‑м(о), таго ж паходжання, што і ў быццам (параўн. бытта), гл. ESSJ SG, 2, 507; 1, 321. Будзіловіч (Грам. особенности малорус, говора в Гродн. губ., рук.) супастаўляў нумо з дзеяслоўным канчаткам у диймо (пабуджальная форма).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

дапамо́жны вспомога́тельный; подсо́бный;

д. атра́д — вспомога́тельный отря́д;

ады́грываць ~ную ро́лю — име́ть вспомога́тельное значе́ние;

~ная гаспада́рка — подсо́бное хозя́йство;

~ныя рабо́чыя — подсо́бные рабо́чие;

○ д. дзеясло́ў — грам. вспомога́тельный глаго́л

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ду́жка ж.

1. уменьш. ду́жка;

2. грам., мат., тех. ско́бка;

○ квадра́тныя ду́жкі — квадра́тные ско́бки;

кру́глыя ду́жкі — кру́глые ско́бки;

фігу́рныя ду́жкі — фигу́рные ско́бки;

◊ раскры́ць ду́жкі — раскры́ть ско́бки

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)