крыж м.
1. в разн. знач. крест; (молитвенный жест -ещё) кре́стное зна́мение;
наце́льны к. — нате́льный крест;
2. анат. кресте́ц;
3. (задняя часть туловища лошади) круп;
4. только мн., обл. (приспособление для сматывания ниток) мотови́ло ср.;
5. крестови́на ж.;
○ Чырво́ны К. — Кра́сный Крест;
мальты́йскі к. — ист. мальти́йский крест;
◊ ця́жкі к. — тяжёлый крест;
не́сці свой к. — нести́ свой крест;
паста́віць к. — поста́вить крест;
баі́цца як чорт кры́жа — погов. бои́тся как чёрт ла́дана
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
перарабі́ць сов.
1. переде́лать; (исправить — ещё) перерабо́тать;
п. суке́нку — переде́лать пла́тье;
п. арты́кул — переде́лать (перерабо́тать) статью́;
2. перерабо́тать;
п. баво́ўну на пра́жу — перерабо́тать хло́пок в пря́жу;
3. (проработать дольше положенного времени) перерабо́тать;
4. (переутомиться) перерабо́тать;
5. (сделать всё, многое) переде́лать;
чаго́ я то́лькі не ~бі́ў за сваё жыццё! — чего́ я то́лько не переде́лал за свою́ жизнь!;
6. разг. (чулок и т.п.) перевяза́ть;
◊ п. на свой капы́л (лад) — переде́лать на свой лад
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
преклоня́ть несов.
1. (почтительно наклонять) высок. схіля́ць;
преклоня́ть го́лову схіля́ць галаву́;
2. перен. (убеждать) книжн., уст. схіля́ць;
преклоня́ть на свою́ сто́рону схіля́ць на свой бок;
◊
преклоня́ть коле́на (коле́ни) высок. схіля́ць кале́ні, станаві́цца на кале́ні, кле́нчыць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
бры́дзіцца, ‑джуся, ‑дзішся, ‑дзіцца; незак.
1. Выказваць, адчуваць агіду да каго‑, чаго‑н. адмоўнага, брыдкага; гадзіцца. [Арлоўскі:] — Не даваць ніякага спуску парушальнікам! Цягнуць іх на сход, на суд грамадскі! І сарамаціць так, каб парушальнік брыдзіўся самога сябе за свой учынак! Паслядовіч.
2. Тое, што і брудзіцца.
3. Зал. да брыдзіць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́весціся, ‑ведзецца; пр. вывеўся, ‑велася; зак.
1. Нарадзіцца з яйца, лічынкі і пад. Неўзабаве ў трубе вывеліся.. галчаняты, і ў маладых бацькоў з’явіліся новыя клопаты. Шуцько.
2. Перастаць існаваць, перавесціся. Вывелася рыба ў сажалцы. // Знікнуць. Вывеліся плямы. // Выйсці з ужытку, аджыць свой век. Гэтыя звычаі даўно ўжо вывеліся.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
адшуме́ць, ‑млю, ‑міш, ‑міць; зак.
Кончыць, перастаць шумець. Дождж адшумеў па бярэзніку, па дубняку, Ціха зрабілася ў лесе. Куляшоў. Адшумелі свой час неспакойныя восеньскія вятры. Колас. // перан. Прайсці, закончыцца (пра што‑н. шумнае, гучнае). Тры гады таму назад на гэтай зямлі адшумела вайна. Брыль. Адшумеў лістапад, адзвінелі дажджы. Панчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
завербава́ць, ‑вярбую, ‑вярбуеш, ‑вярбуе; зак., каго.
Наняць на работу на пэўных умовах. Завербаваць на лесараспрацоўкі. □ [Краўца] бяруць чуць не з бою, каб завербаваць у сваю вёску або на свой хутар. Колас. // Уцягнуць у якую‑н. арганізацыю. Я іграў на мандаліне, і мяне хутка завербавалі ў гімназічны струнны аркестр. Рамановіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
запусце́нне, ‑я, н.
Стан запусцелага; заняпад, апусценне. Гумно са стрэшкай пасівелай, Абросшай мохам, абапрэлай, Прыгрэбнік, хата — усё дачыста Казала ясна, галасіста Аб непарадку, запусценні. Колас. Ад дзірваноў, парослых хмызняком, ад запусцення, якое Заранік бачыў у гэтых мясцінах у свой першы пасляваенны прыезд сюды, не было і следу. Хадкевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кумі́р, ‑а, м.
1. Статуй язычніцкага бога; ідал. / Пра статуі антычных багоў, цароў і пад. Пакрышаны куміры, Багі пайшлі на хлам. Колас.
2. перан. Той, хто (тое, што) з’яўляецца прадметам асаблівай павагі, пакланення. На ўсё свой час... Былы ку мір Кампаній шумных, рэстаранаў Пабляк... Навек у Лету кануў... Бачыла.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
надарва́цца, ‑рвуся, ‑рвешся, ‑рвецца; ‑рвёмся, ‑рвяцеся; зак.
1. Крыху, не да канца падрацца. Мяшок надарваўся. Канверт надарваўся.
2. Ад празмерных намаганняў пашкодзіць сваё здароўе. Бацька, казалі, надарваўся, падымаючы бярвенні, калі складалі зруб хаты ў суседа. Мележ. // Змяніць свой тэмбр або перарвацца (пра голас). Голас, [цёткі Веры] надарваўся, стаў рэзкім, калючым. Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)