нарко́з, ‑у, м.
1. Штучна выкліканы сон са стратай прытомнасці і болевай адчувальнасці. Даць наркоз. Рабіць аперацыю пад наркозам.
2. Разм. Тое, што і наркотык (у 1 знач.).
[Грэч. nárk ōsis — аняменне.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прадэкламава́ць, ‑мую, ‑муеш, ‑муе; зак., што і без дап.
1. Выразна прачытаць мастацкі твор. Смялей і з большым захапленнем прадэкламаваў Сымон другі раз [верш]. Колас.
2. перан. Штучна, узнёсла прагаварыць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
блок³, -а, мн. -і, -аў, м.
1. Частка якой-н. пабудовы, машыны і пад., якая сама складаецца з дэталей.
Б. цыліндраў.
2. Штучна зроблены з бетоннай сумесі будаўнічы матэрыял у выглядзе вялікай цагліны.
Шлакабетонны б.
3. Комплекс будынкаў аднолькавага прызначэння.
Хірургічны б.
|| прым. бло́чны, -ая, -ае (да 2 і 3 знач.).
Блочнае будаўніцтва.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
фая́нс, ‑у, м.
1. Штучна прыгатаваная мінеральная маса з асобых гатункаў гліны з дамешкай гіпсу і іншых рэчываў, якая служыць для керамічных вырабаў.
2. зб. Вырабы з такой масы. Выстаўка фаянсу.
[Фр. faience.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
эалі́т, ‑у, М ‑ліце, м.
1. Устарэлая назва старажытнейшага перыяду каменнага веку (палеаліту), калі людзі выраблялі прымітыўныя каменныя прылады.
2. У геалогіі — камень з вострымі краямі, падобны на штучна апрацаваны камень.
[Ад грэч. ēōs — зара і lithos — камень.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
фанто́мны, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да фантома.
2. Спец. Уяўны, несапраўдны.
3. Спец. Штучна створаны, папярэдне не прадугледжаны. Фантомная схема ўключэння.
•••
Фантомны боль — адчуванне болю ў неіснуючых пасля ампутацыі канечнасцях.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
га́вань, ‑і, ж.
Прыроднае або штучна адгароджанае ад хваляў і ветру месца для бяспечнай стаянкі суднаў; прыстань, порт, бухта. Натуральная гавань. Гандлёвая гавань. □ Хаваюцца ў гавань параходы, — Ад буры не чакай дабра. Корбан.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
і́змы, ‑аў; адз. ізм, ‑у, м.
Іран. Пра тэорыі, філасофскія, мастацкія і інш. плыні, навуковыя назвы якіх часта гучаць штучна і заканчваюцца на «ізм». Ільяшэвіч быццам дзесьці блукае па нейкіх модных «ізмах». Машара.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ро́стырка ’сварка’ (навагр., Сл. рэг. лекс.). З польск. старога rozterka ’тс’, ’разлад’. Гл. растырка. Сюды ж штучна ўтворанае ростырга ’разлад, нязгода’ (Ласт.), відаць, да торгаць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Трыкра́ска ‘фіялка, браткі, Viola tricolor L.’ (Ласт.). Да тры (гл.), параўн. трайцвет ‘тс’ і кра́ска 1 ‘кветка’ (гл.); магчыма, штучна створаная назва па ўзоры лацінскай наменклатуры.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)