цішко́м, прысл.
1. Непрыкметна, употай; крадучыся, крадком. І Губіч тут быў не аднойчы, Не раз прабіраўся цішком Бязлюднаю сцежкаю воўчай У гэты эсэсаўскі дом. Колас.
2. Ціха, нягучна, без шуму. Ноччу Валька плакала цішком, каб не пачуў чужы. Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прышэ́лец, ‑льца, м.
Прышлы, чужы, не тутэйшы чалавек. Тут [у Канадзе] вельмі многа былых прышэльцаў з усходняй Еўропы. Брыль. — Ого, без дакументаў! — мнагазначна сказаў малады, пільна разглядаючы пакрытыя рубцамі з яшчэ не загоенымі ранамі рукі прышэльца. Лупсякоў. Гаспадар падхапіўся, замітусіўся ля прышэльцаў. Навуменка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
карава́й м. (обрядовый хлеб) карава́й;
вясе́льны к. — сва́дебный карава́й;
◊ на чужы́ к. рот не разяўля́й — посл. на чужо́й карава́й рта не разева́й
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Прышэ́лец ’прышлы, чужы, нетутэйшы чалавек’ (ТСБМ), прышле́ц ’тс’ (Нас., Др.-Падб.). Укр. прише́лець, пришле́ць ’тс’, рус. прише́лец, пришлец ’тс’. Першае ўтворана ад асновы прошл. часу (прышо́ў) з суф. ‑елец (аб суфіксацыі гл. Сцяцко, Афікс. наз., 49), другое ад пры́шлы (гл.) з суф. ‑ец.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пры́смак, ‑у, м.
1. Дадатковы, пабочны смак, які прымешваецца да смаку чаго‑н. Гарэлы прысмак. □ Сцяблінкі жуючы, яна адчула Не водар сена — водарасці пах, І далі той, што зноў іх паглынула, — Чужы, салёны прысмак на губах. Куляшоў.
2. перан. Адбітак, адценне. Прысмак сентыментальнасці.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
чужані́ца, ‑ы, м. і ж.
1. Чужы, нетутэйшы чалавек. [Арцём:] — Я — нетутэйшы. Я, можна сказаць, чужаніца гэтаму сялу. Бажко. // Іншаземны захопнік, вораг. Чужаніцы з далёкай ішлі стараны То крыжовым паходам, то лютай вайною. Грахоўскі. Але не, не тая гэта Хата з смольнай сталяніцай, Тую хату грозным летам Падпалілі чужаніцы. Кірэенка.
2. Не родны, не сваяк. [Цыпруян:] — Ты мне чужая-чужаніца, а лепш за родную дачку. Калюга. Так і жыў Мацей чужаніцай у хаце: ні госць, ні гаспадар. Пальчэўскі.
3. Чалавек, які па духу, поглядах і пад. чужы якому‑н. асяроддзю. Ён [Цімох] быў у калгасе гультай, Калгасу заўжды чужаніца. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Прыблу́да, прыблу́д, прыблу́дак ’чужы, нетутэйшы чалавек; прыблудная жывёліна’ (Нас., Ласт., Растарг., ТСБМ; брасл., мін., Сл. ПЗБ; ТС), прыблу́днік ’той, хто далучыўся да каго-небудзь, прыстаў, прыблудзіўся да якога-небудзь месца’ (ТСБМ), прыблу́дыш ’беспрытульны, немаведама чый’ (Бяльк.). Назоўнікі, утвораныя ад дзеяслова прыблудзіць (‑цца) < блудзіць (гл).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
загляда́ць несов.
1. прям., перен. загля́дывать;
2. (куда-л.) загля́дывать, завора́чивать;
1, 2 см. загляну́ць;
◊ з. у чужы́ гаршчо́к — загля́дывать в чужо́й горшо́к
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
няро́дны, ‑ая, ‑ае.
1. Які не знаходзіцца ў кроўным сваяцтве. Няродны бацька. □ Да сваёй старэйшай няроднай сястры (Макрэніна маці даводзілася мачыхай Таклюсі) Макрэна адносілася крыху з пагардай. Асіпенка. Рос. Юрка. Забывалася ўжо нават, што ён няродны Антосеў сын. Сачанка.
2. Не свой, чужы. Няродны дом.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дармае́д, ‑а, М ‑дзе, м.
Разм. Той, хто не працуе, а жыве на чужыя сродкі. [Статкевіч] нічога карыснага не рабіў, дармаедам сядзеў на шыі ў маці. Алешка. [Пятро] сеў за стол не з радасным пачуццём жаданага госця, а з прыкрым балючым пачуццём — госця няпрошанага, дармаеда, які есць чужы хлеб. Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)