сіліка́ты, ‑аў; адз. сілікат, ‑у, М ‑каце, м.
1. Мінералы, у склад якіх уваходзіць крэменязём. Хімія сілікатаў. Сілікат натрыю.
2. Вырабы з такіх мінералаў (шкло, фарфор, цэмент, цэгла і пад.). Вытворчасць сілікатаў.
[Ад лац. silex, silicis — крэмень.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сама́н, ‑у, м.
Цэгла-сырэц, зробленая з сумесі гліны, гною і сечанай саломы. Асабліва радавала Паўла Арсеньевіча будаўніцтва: дамы калгаснікаў, новыя фермы, школы і клубы, некаторыя — упершыню ў гэтых мясцінах — з саману. Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шамо́тавы, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да шамоту; які з’яўляецца шамотам. Шамотавая гліна. // Выраблены з шамоту, які змяшчае шамот. Шамотавая цэгла. Шамотавыя вырабы. // Звязаны з вытворчасцю вырабаў з шамоту. Шамотавы завод. Шамотавы цэх.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
фасо́нны в разн. знач. фасо́нный;
~ннае ліццё — фасо́нное литьё;
~нная цэ́гла — фасо́нный кирпи́ч;
~нная труба́ — фасо́нная труба́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
сама́нны, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да саману, з’яўляецца саманам. Саманная цэгла. // Зроблены з саману. Пасёлак Медзякова шырока рассыпаў па стэпе свае малюсенькія, як белыя гарошынкі, саманныя домікі. Хведаровіч. // Звязаны з прымяненнем саману. Саманнае будаўніцтва.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шла́кавы, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да шлаку. Вецер, пыл, шлакавы смурод адразу закружылі.. [Піліпа], панеслі ў бездань. Лупсякоў. // Прызначаны для шлаку. Шлакавы коўш. Шлакавая нанава.
2. Зроблены са шлаку, з дабаўкай шлаку. Шлакавая цэгла.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Сыры́ца ’сырамяць; свежая, саматужна вырабленая скура’ (ТСБМ, Сл. ПЗБ, Пятк. 1, Шат., Маш., Жд. 2; Мат. Гом., ТС, ЛА, 4), ’неабпаленая цэгла’ (Сл. ПЗБ), ’сырая зямля’ (Кліх, Федар. 4), ’сырая пшаніца’ (Кліх, Федар. 6), сюды ж з іншай суфіксацыяй сырэ́ц ’нявырабленая скура, сырамяць’ (Арх. Вяр., Сцяшк., Варл., Гарэц., ТС, ЛА, 4, Сл. ПЗБ), ’неабпаленая цэгла’ (Касп., Сл. ПЗБ, Гарэц.), сыроўка ’тс’ (Сл. ПЗБ, ТС). Вытворныя ад сыры (гл.) з суф. ‑ыц‑а; паводле Сцяцко (Афікс. наз., 110), у сучаснай мове рэдкае ўтварэнне пры больш прадуктыўных тыпах на ‑эц і ‑оўк‑а (там жа, 102, 170).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сама́н ’цэгла-сырэц, вырабленая з сумесі гліны, гною і сечанай саломы’ (ТСБМ), ’ферма’ (Жд. 2). Рус. сама́н ’тс’. Цюркізм, параўн. чагат., крым.-тат., тур. saman ’салома’, гл. Радлаў, 4, 432; Фасмер, 3, 552. Магчыма рускае пасрэдніцтва.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
паадко́пваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., каго-што.
Адкапаць адно за другім усё, многае або ўсіх, многіх. Паадкопваць рэчы з зямлі. □ Тых жа [гараджан], што асталіся ў горадзе, засынала, пахавала пад сабой цэгла і жалезабетонная арматура — іх нават не было каму паадкопваць. Сачанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сябру́к, ‑а, м.
Разм. Прыяцель, сябар; таварыш. Уладзік .. быў хлопчык жвавы, непаседлівы, скоры да бойкі [са] сваімі сябрукамі... Колас. Кранаўшчык, — відаць, вясёлы хлопец, — з вышыні сігналіць сябрукам: — Цэгла ёсць!.. А. Вольскі. А імёны для сыноў Мы абралі нашых Незабыўных сябрукоў. Зарыцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)