віху́рысты, ‑ая, ‑ае.
Падобны на віхуру; бурны, хуткі. У гэты момант праз расчыненую фортку акна мы пачулі дзікі галчын лямант, віхурысты пошум мноства крылаў у паветры. Паслядовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
право́рны, ‑ая, ‑ае.
Рухавы, спрытны. А чародкі маладых дзяўчат-паляшучак і праворных маладзіц.. пераміргваліся і кідалі смяшлівыя погляды ў бок маладога настаўніка. Колас. // Шпаркі, хуткі. Праворны ручаёк.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
хуткабе́жны, ‑ая, ‑ае.
Кніжн. Хуткі ў руху. Дзе хуткабежных рэк задор, Дзе вадаспады, як віхор, Спачын чакае нас. Ліхадзіеўскі. // Які хутка праходзіць, кароткі ў часе. Хуткабежныя гадзіны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
паско́раны, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад паскорыць.
2. у знач. прым. Больш хуткі. У свой час Максім Багдановіч звярнуў увагу па паскоранае развіццё новай беларускай літаратуры. Конан.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ча-ча-ча́, нескл., н.
Хуткі танец лацінаамерыканскага паходжання, які выконваецца ў рытмічнай манеры, а таксама музыка да гэтага танца. Танцаваць ча-ча-ча. Аркестр іграе ча-ча-ча.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
швы́дкі, ‑ая, ‑ае.
Абл. Хуткі. Разгорнем тэмп работы швыдкі Праз гутаркі і чыткі. Колас. Мігам пранясліся шчаслівыя хвіліны, швыдкія, як маланка, і ў той жа час — доўгія, зацяжныя... Гартны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
агу́льшчына, ‑ы, ж.
Павярхоўнае асвятленне чаго‑н.; схематычнасць, неканкрэтнасць. Я рад, што заціхнуў агульшчыны гром: Час наш канкрэтны і хуткі. Панчанка. Асабліва лёгка тут [у публіцыстычных вершах] збіцца на агульшчыну і рыторыку. Бугаёў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
здагна́ць, ‑ганю, ‑гоніш, ‑гоніць; зак., каго-што.
Разм. Тое, што і дагнаць. На пляцы Аляксея здагнаў хуткі газік. Мележ. Конь вырвецца — здагоніш і зловіш, а слова вырвецца — не зловіш. Прыказка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
бе́глы, -ая, -ае.
1. Які ўратаваўся ўцёкамі (гіст.).
Б. селянін.
Прытуліць беглага (наз.).
2. Не вельмі ўважлівы, павярхоўны.
Б. позірк.
3. Хуткі, дастаткова свабодны.
Беглае чытанне.
○
Беглыя галосныя — галосныя гукі «о» і «е», якія чаргуюцца з нулём гуку пры форма- і словаўтварэнні.
|| наз. бе́гласць, -і, ж. (да 2 і 3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Жыг ’імгненне’, ’хуткі скачок, хуткі ўкус’, ’нечаканы ўдар’ (Нас.), ’хуткае запальванне’ (Бяльк.). Рус. дыял. смал. жиг ’раптоўны рух; укус’, славац. žih ’агонь, запал’, славен. žig ’агонь, пажар’, ’наганяй’, серб.-харв. жи̑г ’кляймо, пячаць’, уст. ’металічны прут для падпальвання марціры’, балг. дыял., макед. жиг ’кляймо’, ’жыгала’, ’туга, сум’. Параўн. жыга ’хуткі чалавек’, жэг ’імгненна, хутка’ і іх іншаслав. адпаведнікі. Ад слова жыгаць ’бліскаць’ = ’хутка гарэць’, ’хутка свяціць’, адкуль бярэцца сема ’хутка’ (параўн. ням. blitzen ’бліскаць’, Blitz ’маланка’, Blitzbote ’хуткі кур’ер’, параўнанне ў розных мовах, як маланка ’хуткі’), шляхам усячэння афіксальнай часткі дзеяслова і ўтварэння бязафікснага назоўніка. Лат. žigls ’хуткі’, якое ўзводзяць да літ. žygis ’аднаразовы ход, паход, раз’ (Мюленбах-Эндзелін, 4, 809; Фрэнкель, 1308), магло зазнаць (але не абавязкова) уплыў бел. жыг.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)