кручи́на ж., фольк. журба́, -бы́ ж.; (печаль) сму́так, -тку м., марко́та, -ты ж.; (тоска) туга́, -гі́ ж.;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
непадзе́лены, ‑ая, ‑ае.
1. Які не раздзелены на часткі. Непадзеленая маёмасць.
2. Які не мае водгуку, не сустракае спачування, падтрымкі, належнага разумення. Галя носіць сваю таямніцу, як незвычайны цяжар, як нявыказаную радасць і як непадзелены смутак. Сабаленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сокруше́ниеII ср. (печаль) скру́ха, -хі ж.; (скорбь) сму́так, -тку м.; (сожаление) жаль, род. жа́лю м.; см. сокруша́тьII.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Тускно́та ‘маркота, смутак, сум’ (Байк. і Некр., Адм.). Ранняе запазычанне з польск. tęsknota ‘туга, смутак, журба’, пра што сведчыць замена другаснага насавога на у (Булыка, Выбр. пр., 122) < *tъskn‑ota < *tъsknъ ‘смутны, журботны, тужлівы’, ‘варты жалю, мізэрны’ (гл. папярэдняе слова), што дало натуральным шляхам прыметнік ckny ‘тс’. Ст.-польск. tesknić sobie ‘быць у роспачы, засмучаным’, дзе пазней пад уздзеяннем ‑n‑ галосны гук ‑e‑ стаў насавым гукам > tęsknić (Борысь, 632), магчыма, было крыніцай ст.-бел. тескнети ‘тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
мирово́йI (всемирный) сусве́тны;
в мирово́м масшта́бе у сусве́тным машта́бе;
мирова́я скорбь лит., ист. сусве́тны сму́так;
2. (замечательный) цудо́ўны, сла́ўны.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Прыту́га 1 ’жэрдка, лата (у саламянай страсе)’ (чач., Мат. Гом.). Рус. дыял. приту́га ’жэрдка, дубец, вяроўка, якімі прыціскаюць, змацоўваюць салому, чарот на страсе’, укр. приту́жина ’тс’. Да тугі (гл.).
Прыт́уга 2 ’смутак, жаль, маркота; змярцвенне’; ’цяжкае становішча; нястача; бяда’ (Нас., Шн., Песні, Кос., Гарэц., Др.-Падб., Касп., Бяльк.; карм., Мат. Гом.; Ян.; калінк., Сл. ПЗБ), пріту́га ’туга; нудны настрой’ (Бяльк.), прыту́жэны ’тужлівы’ (ТС). Параўн. укр. приту́га ’гора, бяда; смутак, туга’, серб.-харв. при̏туга ’бяда, няшчасце’, ст.-слав. приту́жати ’засмучаць, маркоціцца, трывожыць’. Прасл. *pritǫga ’гора, бяда’ (ЕСУМ, 4, 581). Да туга́, тужы́ць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
засмуці́цца, ‑мучуся, ‑муцішся, ‑муціцца; зак., па кім і без дап.
Засумаваць, замаркоціцца. Засмуціцца па родных. Засмуціцца ад гора. // Выразіць смутак, заклапочанасць (аб твары, вачах і пад.). Прыгожы круглы твар Галіны Садоўскай паружавеў, светла-зялёныя вочы засмуціліся, галава яе з роўненькім праборам цяжка панікла. Дуброўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
навяза́цца, ‑вяжуся, ‑вяжашся, ‑вяжацца;
Разм.
1. Напрасіцца; дамагчыся свайго назойлівымі просьбамі. Навязацца ў госці. Навязацца з прапановай. Навязацца ў кампанію.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.); перан. Пачаць неадчэпна мучыць, не даваць спакою. І на Міхася жаль нахлынуў І нейкі смутак навязаўся. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Тро́ур ‘жалоба’, тро́урны ‘жалобны’ (Нас.), смал. тро́вур ‘жалоба’. Да рус. тра́ур ‘жалоба’, якое пранікла (у XVIII ст.) з ням. Trauer ‘жалоба, смутак’ (Фасмер, 4, 95). Галосная ‑о‑ пад націскам у выніку лабіялізацыі пад уплывам суседніх гукаў.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
элегі́чны, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да элегіі (у 1 знач.), з’яўляецца элегіяй. Элегічная паэзія. Элегічная лірыка.
2. Журботны, меланхалічны, летуценны. Цяжка, відаць, больш ярка адлюстраваць элегічныя думы, што навяваюць мілыя сэрцу ўспаміны аб далёкім і жаданым. Майхровіч. // Які выражае смутак, журбу, меланхалічную летуценнасць. Элегічная ўсмешка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)