◎ Пасцёл, посцёл ’подсціл’, ’ніжні слой саломы на страсе’ (ТС). Да слаць ’пакрываць паверхню чым-н.’ (гл.). Прэфікс па- (< прасл. po‑) мае значэнне шматразовай дзеі, якая адбываецца на працягу доўгага часу. Суфікс ‑ёл з’яўляецца працягам прасл. ‑ьlъ.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
По́сцілка, пасці́лка, по́сцялка, постэ́лка ’саматканая коўдра’ (ТСБМ, Бір., Сл. ПЗБ, Бяльк., Сл. Брэс.; гом., нараўл., Мат. Гом.), про́сцілка ’тс’ (Уладз., ГЧ), по́стілка ’гунька’ (кам., Сл. ПЗБ). Да пасцілаць, слаць (гл.). У першасным значэнні ’тое, што распасцёртае, пасланае’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
сла́цца I несов., страд. сла́ться; см. слаць I
сла́цца II несов.
1. стла́ться, простира́ться;
2. (распространяться) стла́ться;
чо́рны дым сла́ўся па бало́це — чёрный дым стла́лся по боло́ту;
3. разг. (готовить постель) стла́ться;
с. ў спа́льні — стла́ться в спа́льне;
4. страд. стла́ться; см. слаць II;
◊ лі́стам с. — ме́лким бе́сом рассыпа́ться; лебези́ть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Слі́шча ‘сцелішча; месца, дзе сцелюць лён’ (ТС; рас., чэрв., Сл. ПЗБ; Сцяшк., Шатал., Жд. 1, З нар. сл., Нар. лекс.). Укр. сли́ще, рус. дыял. стли́ще, польск. дыял. śliszcze ‘тс’. Прасл. паўночнаслав. *stьliště. Да *stьlati ‘слаць’ з суф. ‑iště; гл. Праабражэнскі, 2, 387.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пасці́лка ’посцілка’ (ТСБМ, Касп., Грыг., Бяльк.; КЭС, лаг.), ’прасціна’ (Нас., Яруш., Гарэц., Касп., Мат. Маг.), ’подсціл саломы для скаціны’ (Нас.). Да (па)слаць (па‑сцялю́) < прасл. po‑stьlati ’пасыпаць, рассяваць, раскідаць’. Семантычна блізкім да яго будзе лат. tilināt, talināt ’распрасціраць, пашырацца, быць раскладзеным’. Гл. таксама по́сцілка.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пасла́нне, ‑я, н.
1. Пісьмовы зварот да каго‑н.; пісьмо. Але стрымала мяне пошта дальняя, Мяжа-граніца, а перад усім Я не асмеліўся пасланне прывітальнае Слаць з асабістым клопатам сваім. Танк. І ўвесь наступны тыдзень Славік быў заняты тым, што пісаў Шашы пісьмы. Увогуле ён не любіў пісаць. А тут штодня сачыняў даўжэзныя пасланні. Шамякін.
2. Літаратурны твор у форме звароту да каго‑н.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Пасо́л ’чалавек, пасланы з якім-н. даручэннем, пасланец’, ’дыпламатычны прадстаўнік’ (ТСБМ, Федар. 6; КЭС, лаг., Нас.), ’сват’ (стаўб., Сл. ПЗБ). Укр., рус. посол, ст.-рус., ц.-слав. посълъ, польск. poseł, н.-луж. posoł, чэш. posel, славац. posol. Да po‑ і sъlati > слаць (гл.). Утвораны пры дапамозе суфікса ‑ъ (po‑sъl‑ъ).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сце́ля ’сплецены з лазы памост (у ваўкаўні)’ (Маш.), сте́ля ’рад укладзеных снапоў у стажку’ (пруж., Горбач, Зах.-пол. гов.). Параўн. укр. сте́ля ’столя’, дыял. ’падлога’, рус. стель ’столя’, чэш. дыял. steľ ’падсцілка’, славен. stélja ’тс’, харв. stȅlja ’напаўняльнік для сядла’. Да сцялю, слаць; гл. Фасмер, 3, 753; ЕСУМ, 5, 297; Бязлай, 3, 316.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
гру́ба I нареч. гру́бо; см. гру́бы
гру́ба II нареч. пло́тно; то́лстым пласто́м, сло́ем; (больши́ми) ломтя́ми, куска́ми;
г. слаць — пло́тно (то́лстым пласто́м, сло́ем) стлать;
г. рэ́заць — (больши́ми) ломтя́ми (куска́ми) ре́зать; см. грубы́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Насланнё ’насланне, навядзенне чарадзейнай сілаю’ (Нас.) ’нашэсце’, ’пра таго, хто ў вялікай колькасці з’яўляецца дзе-небудзь, несучы шкоду’ (полац., Нар. лекс.), ’бяда, гора, няўдача, няшчасце’ (бялын., Янк. Мат.), ’напасць’ (Яруш.), насла́нне ’непрыемнасці, беды, няўдачы, хібы ў справах, усё, што з’яўляецца як бы насланым, пасланым у якасці кары злой сілай’ (Гарэц.), ’эпілепсія’, ’ачмурэнне’: bo czort u jeho nasłany (Пятк. 2, 209). Да насла́ць ’паслаць’, гл. слаць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)