погля́дывать несов.
1. (на кого, что) пагляда́ць, пагля́дваць, пазіра́ць;
2. (за кем, чем) дагляда́ць (каго, што); (следить) сачы́ць, пільнава́ць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
нагляда́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; незак.
1. каго-што, за кім-чым, з дадан. сказам і без дап. Уважліва сачыць вачыма за кім-, чым-н.
Н. зацьменне сонца.
Н. за палётам буслоў.
2. за кім-чым. Вывучаць, даследаваць.
Н. за развіццём падзей, што адбываюцца ў грамадстве.
3. за кім-чым. Ажыццяўляць нагляд.
Н. за дзецьмі.
Н. за парадкам.
|| наз. нагляда́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
назіра́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; незак.
1. каго-што, за кім-чым, са злуч. «што» або «як». Уважліва сачыць вачыма за кім-, чым-н., не спускаць з вачэй.
Н. зацьменне сонца.
Н. за палётам птушкі.
2. каго-што. Вывучаць, даследаваць.
Н. развіццё клетак расліны.
3. за кім-чым. Ажыццяўляць нагляд за кім-, чым-н.
Н. за дзецьмі.
Н. за парадкам.
|| наз. назіра́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Зяўры́ць, зе́ўраць ’быць адкрытым (пра адтуліну)’ (ТСБМ, З нар. сл., Жыв. сл.). Рус. маск., заурал. зеврить ’сачыць’. Ад назоўніка зеўра ’адтуліна’ з адназоўнікавым дзеяслоўным суфіксам ‑i‑ti > ‑ыць (адлюстраваным у безнаціскным складзе як ‑аць). Параўн. зеў, ззяць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
кантралява́ць, ‑люю, ‑люеш, ‑люе; незак., каго-што.
Праводзіць кантроль, сачыць за правільнасцю дзеянняў каго‑, чаго‑н.; правяраць. Кантраляваць работу. Кантраляваць ход спаборніцтва. Кантраляваць свае паводзіны. □ Аўтаматы працавалі дакладна. Бурмакоў і Павел амаль зусім не кантралявалі іх і самі гадзінамі не адрываліся ад тэлескопа. Шыцік.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
патрулява́ць, ‑люю, ‑люеш, ‑люе; незак., каго-што і без дап.
Ахоўваць што‑н., сачыць за парадкам, выконваць патрульную службу. Паліцаі ўсю ноч патрулявалі вёску, зазіралі ў вокны хат. Шамякін. Прывыклі [дзеці] да нізкіх закураных сцен, да вусатых дзядзькоў, якія днём і ноччу патрулявалі на вуліцы. Няхай.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сцерагчы́, -рагу́, -ражэ́ш, -ражэ́; -ражо́м, -ражаце́, -рагу́ць; сцяро́г, сцерагла́, -ло́; -ражы́; -ражо́ны; незак., каго-што.
1. Вартаваць што-н.
С. коней.
С. пасевы ад птушак.
2. і з дадан. Уважліва назіраць, наглядаць за кім-, чым-н.
С., каб хто не парушыў парадку ў класе.
3. Высочваць каго-, што-н., падпільноўваць.
Паляўнічы сцеражэ звера.
4. перан. Не даваць парушыць, сачыць за захаванасцю чаго-н.
С. сон дзіцяці.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
примеча́ть несов.
1. разг. прымяча́ць, прыкмяча́ць; (замечать) заўважа́ць;
2. прост. (наблюдать) нагляда́ць; глядзе́ць; (следить) сачы́ць;
ты за ним примеча́й ты за ім нагляда́й.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
кара́скацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.
Разм. Тое, што і карабкацца. Нехта таропка караскаўся на бярозу, каб спрытней сачыць за самалётамі. Лынькоў. // З цяжкасцю прабірацца праз што‑н., выбірацца адкуль‑н. [Хлопцы] праціскаліся, караскаліся, скакалі з купіны на купіну, загразалі, выцягвалі адзін аднаго, пакуль... зноў не ўбачылі возера. Маўр. Трактары караскаліся ўгору і буксавалі... Няхай.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Нагля́дчык ’чалавек, які за кім-, чым-н. наглядае’ (ТСБМ). Пры зафіксаваным яшчэ ў Насовіча дзеяслове нагляда́ць ’сачыць, назіраць’ дапушчэнне калькавання рус. надсмотрщик (Баханькоў, Весці АН БССР, 1981, 1, 116) мае неабавязковы характар, паколькі словаўтваральны тып, прадстаўлены назоўнікамі тыпу адга́дчык, прадуктыўны ў літаратурнай мове і адзначаны ў гаворках (Сцяцко, Афікс. наз., 75).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)