Ну́дзіць ’прымушаць’ (Гарэц.), ’прымушаць; сумаваць; муціць’ (Нас.), ’цягнуць на ваніты, ныць’ (ТС), ’муціць; ныць, балець’ (Сл. ПЗБ), ’муціць, называць на ванітаванне’ (Бяльк.), ’занядбаць цела; цягнуць на ваніты’ (Нік. Очерки), нудзіць ’цягнуць на ваніты’ (Касп., Шат.), ну́дыты ’цягнуць на ваніты; сумаваць, маркоціць’ (Клім.), ну́дзяць ’сумаваць, маркоціцца’ (Чэрн.), укр. ну́дити ’мучыць, таміць; прымушаць; наводзіць сум; цягнуць на ваніты’, рус. нуди́ть ’прымушаць; турбаваць; мучыць; сумаваць; цягнуць на ваніты’, польск. nudzić ’не весяліць; ныць; марудзіць; маркоціць; муціць’, чэш. nuditi ’наводзіць нуду, маркоту’, славац. nudiť ’тс’, славен. nuditi ’прымушаць, прапанаваць, даваць’, серб.-харв. ну̏дити ’прапанаваць; частаваць’, макед. нуди ’тс’, балг. нудя ’прымушаць’. Прасл. *nuditi, паводле Махэка₂ (402), мела першапачатковае значэнне ’рабіць націск, прымушаць, прыгнятаць’; параўн. таксама Фасмер, 3, 88 (*nuditi < *nuda); Бязлай, 2, 229; Слаўскі, SOr, 18, 265; Жураўлёў, Этимология–1967, 112.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
церушы́ць, церушу́, цяру́шыш, цяру́шыць; незак.
1. што. Пераціраць, здрабняць што-н. сухое.
2. што і чым. Прымушаць што-н. сыпацца, падаць.
Ц. соль на хлеб.
3. Ісці, імжэць (пра дробны снег, дождж).
|| наз. церушэ́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
раманізава́ць, ‑зую, ‑зуеш, ‑зуе; зак. і незак., каго-што.
Прымусіць (прымушаць) каго‑, што‑н. засвоіць мову, культуру, звычаі Старажытнага Рыма; правесці (праводзіць) раманізацыю.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гвалтава́ць, -ту́ю, -ту́еш, -ту́е; -ту́й; незак., каго-што.
1. Чыніць гвалт (у 1 і 2 знач.).
Г. чыю-н. волю.
2. Сілай прымушаць да палавой сувязі.
|| зак. згвалтава́ць, -ту́ю, -ту́еш, -ту́е; -ту́й; -тава́ны.
|| наз. гвалтава́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
нево́лить несов., разг.
1. няво́ліць, прыняво́льваць; (принуждать) прымуша́ць;
2. (притеснять) прыгнята́ць, уціска́ць; (порабощать) заняво́льваць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
прастытуі́раваць, ‑рую, ‑руеш, ‑руе; зак. і незак.
1. каго-што. Прымусіць (прымушаць) да занятку прастытуцыяй.
2. перан.; каго-што. Зрабіць (рабіць) прадажным, падкупным. Прастытуіраваць прэсу.
[Ад лац. prostituere — ганьбіць, няславіць, аддаваць на ганьбу, знявагу.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
перамаўля́ць
‘перамаўляцца з кім-небудзь; перагаворваць што-небудзь і без прамога дапаўнення (пра каго-небудзь, што-небудзь, аб кім-небудзь, чым-небудзь); гаварыць даўжэй, больш за іншых, прымушаць замоўкнуць іншых (перамаўляць каго-небудзь)’
дзеяслоў, пераходны/непераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
перамаўля́ю |
перамаўля́ем |
| 2-я ас. |
перамаўля́еш |
перамаўля́еце |
| 3-я ас. |
перамаўля́е |
перамаўля́юць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
перамаўля́ў |
перамаўля́лі |
| ж. |
перамаўля́ла |
| н. |
перамаўля́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
перамаўля́й |
перамаўля́йце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
перамаўля́ючы |
Крыніцы:
piskunou2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
побужда́ть несов. (заставлять) прымуша́ць; (вызывать желание) падахво́чваць, заахво́чваць; (склонять к чему-л.) схіля́ць; (стимулировать) стымулява́ць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
прынука́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак., каго-што.
Прымушаць, патрабаваць. Грыша пакрыўдзіўся на матчыну несправядлівасць і ўвесь дзень нічога ў рот не ўзяў, як ні прынукала маці. Пальчэўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
папіха́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; незак.
1. каго-што. Штурхаючы, падштурхваючы, прымушаць ісці або перамяшчаць у якім-н. напрамку.
П. каго-н. у плечы.
П. тачку.
2. перан., каго і кім. Абыходзіцца з кім-н. зняважліва, распараджацца кім-н.
Усякі тут будзе п. мяне.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)