навігацы́йны, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да навігацыі. Навігацыйны перыяд. // Які служыць для навігацыі (у 3 знач.). Навігацыйныя прылады.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
браканье́р, ‑а, м.
Той, хто займаецца браканьерствам. А браканьер пускае ў ход усе забароненыя прылады лоўлі і нават узрыўчатку. Вірня.
[Фр. braconnier.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
курэ́цкі, ‑ая, ‑ае.
Які належыць курцу. Кончыў дзед сваё снеданне і дастаў курэцкія прылады — па ядзе добра і закурыць. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
энеалі́т, ‑у, М ‑ліце, м.
Спец. Пераходны перыяд ад эпохі неаліту да бронзавага веку, калі ўпершыню з’явіліся медныя прылады працы.
[Ад лац. aeneus — медны і грэч. líthos — камень.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
аб’екты́ў, ‑тыва, м.
Частка аптычнай прылады, якая складаецца з адной або некалькіх лінзаў, накіраваных на аб’ект разгляду. Аб’ектыў фотаапарата. Аб’ектыў тэлескопа.
[Ад лац. objectum — прадмет.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Прычында́лы, прычанда́лэ, прычында́лле ’жартаўлівая (іншы раз зневажальная) назва розных прылад, рэчаў аднаго якога-небудзь прызначэння’ (ТСБМ, Янк. 1; мсцісл., З нар. сл.; ТС; драг., Нар. лекс.), ’начынне, прылады’ (Янк. 3.), прычында́льля, прыцанда́лле ’ўсякія дробныя рэчы ў гаспадарцы; прылады, начынне’ (Бяльк., Мат. Маг.), прычында́лле ’інструменты’ (Мат. Гом.), прычында́лы перан. ’фокусы’ (Сл. Брэс.), прычы́нды экспр. ’дурыкі’ (ТС). Укр. причанда́ли, причанда́л ’прылады, начынне, рэчы’, рус. причанда́лы, приченда́лы ’прадметы; дэталі прылад працы, розныя прылады, інструменты’, ’непатрэбныя рэчы, барахло’. Да прычына (гл.) з устаўным ‑д‑ (Трубачоў у Фасмера, 3, 369).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
інвента́р, ‑у, м.
1. Сукупнасць прадметаў, прылад, якія складаюць маёмасць прадпрыемства, установы, арганізацыі. Спартыўны інвентар. Школьны інвентар. // Прылады сельскагаспадарчай вытворчасці. Сельгасарцелі дзейна рыхтуюцца да праверкі — ачышчаюць насенне, рамантуюць інвентар, машыны, вывозяць на палі ўгнаенне. Арочка. — Інвентар гатовы: плугі, бароны ўжо адрамантавалі. Васілевіч.
2. Вопіс маёмасці, рэестр. Скласці інвентар.
•••
Жывы інвентар — цяглавая і малочная жывёла.
Мёртвы інвентар — прылады працы, перавозачныя сродкі і іншая маёмасць.
[Лац. inventarium.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Крыва́лы ’прылады да калёс, каб вазіць бярвенні’ (Янк. III, Бяльк.). Гл. крывулі.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ору́дие ср.
1. прыла́да, -ды ж.;
ору́дия труда́ прыла́ды пра́цы;
ору́дия произво́дства прыла́ды вытво́рчасці;
2. перен. (средство) прыла́да, -ды ж., збро́я, род. збро́і ж., сро́дак, -дку м.;
язы́к — ору́дие обще́ния мо́ва — сро́дак зно́сін;
3. воен. гарма́та, -ты ж.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
абу́х, -а́, мн. -і́, -о́ў, м.
1. Тупая патоўшчаная частка вострай прылады (звычайна сякеры), процілеглая лязу.
Удар абухом.
2. перан. Дурань (лаянк.)
А. верыць аднаму сабе, а ўсіх астатніх падазрае ў нечым.
◊
Падвесці пад абух — загубіць.
Як абухом па галаве — уразіць раптоўнай непрыемнай весткай.
|| памянш. абушо́к, -шка́, мн. -шкі́, -шко́ў, м.
|| прым. абухо́вы, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)