скарачэ́нне, ‑я, н.
1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. скарачаць — скараціць і скарачацца — скараціцца; стан паводле дзеясл. скарачацца — скараціцца (у 3 знач.).
2. Скарочанае абазначэнне, назва каго‑, чаго‑н. Умоўныя скарачэнні.
3. Пропуск у якім‑н. тэксце; купюра 1. Пераклад артыкула са скарачэннямі.
4. Разм. Звальненне з работы. Скарачэнне супрацоўнікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
купю́ра I ж. (сокращение, пропуск в тексте) купю́ра
купю́ра II ж. (нарицательная стоимость бумажных денег и других ценных бумаг) купю́ра;
пяціты́сячная к. — пятиты́сячная купю́ра
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
апусці́ць, -ушчу́, -у́сціш, -у́сціць; -у́шчаны; зак.
1. каго-што. Перамясціць у больш нізкае становішча.
А. сцяг.
2. што. Схіліць, нахіліць.
А. галаву.
А. вочы (скіраваць позірк уніз).
3. каго-што. Змясціць у што-н. куды-н. уніз.
А. пісьмо ў паштовую скрынку.
4. Перавесці з вертыкальнага становішча ў гарызантальнае, адчыняючы або зачыняючы што-н.
А. шлагбаум.
5. што. Зрабіць пропуск, выключыць.
Пры чытанні а. слова.
6. каго-што. Занядбаць, запусціць.
А. гаспадарку.
|| незак. апуска́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; наз. апуска́нне, -я, н.
|| наз. апушчэ́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
су́нуць¹, -ну, -неш, -не; сунь; су́нуты; зак.
1. каго-што. Усунуць, укласці ўсярэдзіну чаго-н., пад што-н., пакласці куды-н. спехам.
С. палена ў агонь.
С. ногі ў валёнкі.
2. Даць што-н. спяшаючыся, нядбайна, нехайна.
С. граблі ў рукі.
3. перан., каго-што і без дап.
4. што і без дап. Груба ўдарыць, стукнуць (разм.).
С. нажом у бок.
5. што і без дап. Паказаць што-н. са злосцю, з незадавальненнем; тыцнуць.
С. пропуск вахцёру.
◊
Сунуць у лапу — даць хабар.
|| незак. со́ваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
перапы́нак, ‑нку, м.
1. Часовае спыненне якой‑н. дзейнасці, працы. Максімаў абвёў позіркам залу і абвясціў: — Зробім перапынак на трыццаць хвілін. Шахавец. // Прамежак часу, на які спыняецца якая‑н. дзейнасць. Абедзенны перапынак. // Адпачынак паміж урокамі. Школьныя перапынкі.
2. Перарыў у якім‑н. працэсе, пропуск. Раптам там наперадзе, куды падышоў эшалон, грукнулі гарматы, пасля яшчэ, яшчэ з перапынкамі. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
рэгуліро́ўшчык, ‑а, м.
1. Той, хто рэгулюе рух на скрыжаваннях, паваротах дарог, вуліц. Які там ні горад Касаў, але парадак быў у ім гарадскі: у цэнтры, на скрыжаванні, стаяў рэгуліроўшчык. Брыль. Пропуск быў прымацаваны да шкла і на ўсіх пунктах Сяргею і Міколу толькі і паспявалі рэгуліроўшчыкі казыраць. Кавалёў.
2. Той, хто рэгулюе дзеянне якіх‑н. механізмаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
та́бельны, ‑ая, ‑ае.
1. Які ўключаны ў табель, устаноўлены табелем. Табельныя дні.
2. Які вядзецца пры дапамозе табеля (у 2 знач.); прызначаны для табеля. Табельны ўлік. // у знач. наз. та́бельная, ‑ай, ж. Памяшканне, дзе вядзецца ўлік яўкі і адыходу з работы. — Магнат, і калі ты ўжо будзеш, пропуск лажыць у табельную? — раптам перабівае нас Анця. Мыслівец.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
не́чы, нечага, нечаму, нечы (нечага), нечым, аб нечым, м.; нечая, нечай, нечую, ж.; нечае, нечага, нечаму, нечае, нечым, аб нечым, н.; мн. нечыя, займ. неазначальны.
Які належыць невядома каму, невядома чый; чыйсьці. Зайшоўшы ў нечы двор, хлопец убачыў пажылую жанчыну. Федасеенка. З заводскага двара выязджала нечая запозненая машына, вахцёр правяраў у шафёра пропуск. Скрыган. — Качкі! Качкі! — пачуўся нечы ўсхваляваны голас. Скрыпка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
купю́ра 1, ‑ы, ж.
Скарачэнне, пропуск у тэксце літаратурнага або музычнага твора. Паасобныя купюры, зробленыя тэатрам, толькі дапамагаюць раскрыццю сутнасці п’есы. Лужанін. Выдавецтва, каб не даць поваду для прыдзірак цэнзуры, зрабіла шмат купюр у найбольш ідэйна насычаных месцах тэксту. У. Калеснік.
[Фр. coupure.]
купю́ра 2, ‑ы, ж.
Назва папяровых грошай, аблігацый і іншых каштоўных папер па іх намінальнай вартасці. Сторублёвая купюра. Дробная купюра.
[Фр. coupure.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Прата́ліна ’месца, дзе растаў снег і агалілася зямля’ (ТСБМ, Нас., Бяльк., Сл. ПЗБ), прата́лка, прота́лка ’тс’, ’агрэх (пры сяўбе)’ (Шчарб., ТС; Жд. 1), прота́лак ’тс’ (Касп.), ’паляна’ (віл., шальч., Сл. ПЗБ), ’лапіна, дзе вымакла збожжа’, ’вузкі праход паміж будынкамі’ (астрав., Сл. ПЗБ), ’пропуск, зроблены пры сяўбе’ (Сцяшк.). Рус. прота́лина, прота́лок, укр. прота́лина, прота́лка ’праталіна’, польск. przetalina ’тс’. Дэрываты ад *прата́ць ’растаць, утварыўшы праталіну’, *прата́лы ’расталы (снег, лёд)’, што адлюстроўвае варыянтнасць та́яць/‑таць (параўн. пата́ць, адта́ць (Стан.), аналагічную да стая́ць ста́ць, гл. таяць. Банькоўскі (2, 915) бачыць кантракцыю ў польск. przetalina < *przetajalina. Гл. таксама тал, талона.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)