індзе́йцы, -аў, адз. індзе́ец, -дзе́йца, м.
Агульная назва карэнных плямён і народнасцей (за выключэннем эскімосаў і алеутаў), якія насялялі амерыканскі мацярык да паяўлення еўрапейцаў і захаваліся да сённяшняга дня толькі ў некаторых раёнах Паўднёвай і Паўночнай Амерыкі.
|| ж. індыя́нка, -і, ДМ -нцы, мн. -і, -нак.
|| прым. індзе́йскі, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Жмодзь ’саранча, навала’ (КСТ). Параўн. рус. разан., тамб. жмуть ’той, хто прыгнятае, уціскае’. Відаць, пераасэнсаванне старой назвы балт. групы плямён (параўн. для вакалізму ст.-рус. 1689 г. жмот ’конь жмудскай пароды’), вядомае і ў іншых выпадках (параўн. варвары).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
хе́ты, ‑аў; адз. хет, ‑а, М хеце, м.
Агульная назва плямён і народнасцей, якія насялялі ў 2 і ў пачатку 1 тысячагоддзя да н. э. цэнтральную і ўсходнюю часткі Малой Азіі і паўночную Сірыю.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
тата́ры, -аў, адз. тата́рын, -а, м.
1. Народ, які складае асноўнае насельніцтва Рэспублікі Татарстан.
2. Назва некаторых цюркамоўных народаў, якія насяляюць асобныя вобласці ў Паволжы, Сібіры і іншых месцах.
3. Назва розных цюркскіх і мангольскіх плямён, якія аб’ядналіся ў 13—15 стст. у адзіную дзяржаву — Залатую Арду.
|| ж. тата́рка, -і, ДМ -рцы, мн. -і, -рак.
|| прым. тата́рскі, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
скі́фы, ‑аў; адз. скіф, ‑а, м.
Агульная назва розных качавых плямён, якія насялялі Паўночнае Прычарнамор’е ў 7 ст. да н. э. — 3 ст. н. э. Можа гэта казка ці паданне Нашай фантастычнае зямлі... Паміж стэпаў у стагоддзях даўніх Скіфы легендарныя жылі. Панчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ма́йя 1, ‑і, ж.
Тонкая лёгкая баваўняная тканіна.
ма́йя 2, нескл., мн.
1. Агульная назва групы роднасных індзейскіх плямён, якія стварылі адну з старажытных высокіх цывілізацый Амерыкі на тэрыторыі паўднёва-ўсходняй Мексікі, Гандураса і Гватэмалы.
2. Індзейскі народ, які жыве ў сучасны момант у Мексіцы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
індзе́йцы, ‑аў; адз. індзеец, ‑дзейца, м.; індыянка 1, ‑і, ДМ ‑нцы; мн. індыянкі, ‑нак; ж.
Агульная назва карэнных плямён і народнасцей (за выключэннем эскімосаў і алеутаў), якія да паяўлення еўрапейцаў насялялі амерыканскі мацярык і захаваліся цяпер толькі ў некаторых раёнах Паўднёвай і Паўночнай Амерыкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
тата́ры, ‑аў; адз. татарын, ‑а, м.; татарка, ‑і, ДМ ‑рцы; мн. татаркі, ‑рак; ж.
1. Народ, які складае асноўнае насельніцтва Татарскай АССР.
2. Назва некаторых народнасцей цюркскай моўнай групы, якія жывуць у Паволжы, Сібіры, Крыме.
3. Назва цюркскіх, мангольскіх і некаторых іншых плямён, аб’яднаных у 13–15 стст. у дзяржаву Залатой Арды.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пігме́й, ‑я, м.
1. Прадстаўнік карлікавых плямён Цэнтральнай Афрыкі, Паўднёва-Усходняй Азіі і Акіяніі. // Пра чалавека маленькага росту. Комін відаць на многа кіламетраў навокал. Акурат — строгі палец велікана, што паказвае пігмеям на вечнае неба. Бядуля. // Пра прадмет, жывёліну, расліну вельмі малых памераў.
2. Нікчэмны, абмежаваны чалавек. Згіньце, Пігмеі і душагубы, Аматары склок І майстры інтрыжак. Кірэенка.
[Грэч. pigmáios — велічынёй з кулак.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
саю́з, ‑а і ‑у, м.
1. ‑у. Цеснае аб’яднанне, сувязь дзвюх або некалькіх асоб, груп, таварыстваў, класаў. Саюз рабочых і сялян. □ Мы прывыклі гаварыць, што драматургія павінна быць у саюзе з літаратурай. Чорны. Настаўніца глядзела паверх галоў дзяцей і думала: якую яна дапусціла памылку і як цяпер устанавіць саюз між навічком і класам. Сіняўскі. / Пра шлюб. Сямейны саюз.
2. ‑у. Пагадненне, аб’яднанне арганізацый, дзяржаў для сумесных дзеянняў. Ваенны саюз. Гандлёвы саюз.
3. ‑у. Аб’яднанне ў адно цэлае некалькіх зямель, плямён і пад. з агульнай уладай. Саюз гарадоў. Саюз плямён.
4. ‑а. Назва дзяржаў, грамадскіх арганізацый, таварыстваў, партый. Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік. Прафесіянальны саюз. Саюз архітэктараў БССР. □ Прыехала.. [Паранька] ў вобласць і заяўляецца ў спажывецкі саюз. Да самага высокага начальніка. Ракітны. — Трэба ў раённы саюз паляўнічых пазваніць, — сказаў.. [старшыня]. Якімовіч.
•••
Герой Савецкага Саюза гл. герой.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)