роди́мый в разн. знач. ро́дны;
◊
роди́мое пятно́ а) радзі́мы знак, радзі́мка; б) перен. радзі́мая пля́ма.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Пясо́га ’брудная ільснівая пляма на каўнеры ці адваротах адзення’ (Касп.). Звязана з піся́г ’пацёк, рага’ (гл.), параўн. пісо́га (pisóha) ’вузкая і прадаўгаватая чорная пляма’ (Варл.), піцо́га ’пісяг’ (Жд.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
блік, ‑а, м.
Водбліск якога‑н. святла; светлавая пляма на якой‑н. гладкай паверхні. Сонечныя блікі. □ На вяршынях маўклівых соснаў, прыцярушаных снежнымі крупінкамі, іграюць ружовыя блікі. Данілевіч.
[Ням. Blick.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
адце́рціся, адатрэцца; пр. адцёрся, ‑церлася; заг. адатрыся; зак.
1. Знікнуць, сысці ў выніку сцірання, чысткі. Пляма адцерлася.
2. Тручыся, праціскаючыся, непрыкметна адысці. Чалавек з мехам адцёрся назад. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Кля́кса ’чарнільная пляма’ (ТСБМ). Запазычанне праз рус. клякса.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ма́сла, -а, н.
1. Харчовы тлушч, атрыманы збіваннем смятанкі або смятаны.
Топленае м.
2. Тлустае рэчыва мінеральнага паходжання.
Змазачнае м.
◊
Масла масленае — пра таўталогію, паўтарэнне чаго-н.
Падліць масла ў агонь — абвастрыць якія-н. непрыязныя адносіны, пачуцці.
Як па масле — лёгка, без цяжкасцей.
|| прым. ма́слены, -ая, -ае.
Масленая пляма.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
гадлі́вы, ‑ая, ‑ае.
Які не можа цярпець, не пераносіць гадкага; брыдлівы, грэблівы. Гадлівы чалавек. // Поўны агіды, грэблівасці. [Гунава] з гадлівай грымасай пацёр руку аб палу фрэнча. Пляма не сыходзіла. Самуйлёнак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Падла́сы ’з белай поўсцю на жываце (звычайна пра карову)’ (ТСБМ, Бяльк., Шат.), ’жаўтаваты, светла-руды’ (Гарэц., Некр., Мал.), ’аб сабаку: плямісты або з белай спіной ці белым жыватом’ (Федар.), подла́сы ’падласы’ (ТС), падла́сівенькі ’тс’ (Сл. ПЗБ). Рус. падла́сый ’цёмна-гняды з падпалінамі’, укр. підла́сий ’з белым жыватом’; далей рус. ла́са ’пляма прадаўгаватай формы, ільсняная пляма; паласа ад праса’, ла́сить ’пакідаць плямы’. Паводле Фасмера (2, 460), роднаснае літ. lãšas ’пляма’, лат. làse ’кропля, пляма, крапінка’ (гл. таксама Бернекер, 1, 691; Міклашыч, 160; Мацэнауэр, 9, 189). Збліжэнне з лат. lãpsa ’месца’ (Мее–Эндзелін, 2, 440); Фасмер (там жа) лічыць менш верагодным.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
бяльмо́, -а́, мн. бе́льмы і (з ліч. 2, 3, 4) бяльмы́, -а́ў, н.
1. Белаватая пляма на рагавой абалонцы вока.
2. толькі мн. Вочы (разм., груб.).
◊
Вылупіць бельмы (разм., груб.) — здзіўлена, шырока адкрытымі вачамі глядзець.
(Як) бяльмо на воку (разм., неадабр.) — пра таго (тое), хто (што) перашкаджае, раздражняе сваёй прысутнасцю, дакучлівасцю.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
лы́сіна, -ы, мн. -ы, -сі́н, ж.
1. Месца на галаве, дзе вылезлі і не растуць валасы.
2. Белая пляма на лбе некаторых жывёл.
Цяля з лысінай.
3. перан. Пра ўчастак чаго-н., пазбаўлены расліннасці, покрыва (разм.).
|| памянш. лы́сінка, -і, ДМ -нцы, мн. -і, -нак, ж. (да 1 і 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)