рукза́к, ‑а, м.
Заплечны рэчавы мяшок. [Антось:] — Ну, я гатоў. А вось і рукзак. Ого, які цяжкі! Ён мне плечы абарве. Цікава, чаго гэта мама паклала ў дарогу. Бяганская. Рукзак паходны рэжа мае плечы, Ды я маўчу, маўчаць мае сябры. Свірка.
[Ням. Rucksack.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
наляпі́цца, ‑лепіцца; зак.
Прыляпіцца ў нейкай колькасці. Снег пластам наляпіўся на .. шапку і плечы. Мележ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Прыра́нак ’накладка на прарэху ў штанах’ (навагр., Сцяшк.), прыра́нкі ’кавалкі палатна, якія падшываюцца пад плечы ў сарочках’ (брагін., Шатал.). Відаць, да прыра́мак з субстытуцыяй н < м у выніку дээтымалагізацыі.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Аба́рак ’валік у плузе або возе’ (КСТ) < ст.-польск. bark ’тс’ (да польск. barki ’плечы’). Параўн. абарак або каромысʼол ’прыстасаванне для прыпрагання каня’ (КТС). Гл. Мартынаў, SlW, 68, і барак.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ва́ленка ’цёплая хустка’ (ДАБМ, 946; Сцяшк. МГ), валёнка ’цёплая шапка’ (Некр., КЭС, Жд.) > ва́лянка ’вялікая хустка на плечы’ (Янк. II). Суфіксальныя ўтварэнні ад валены < валіць 2. Параўн. Рудніцкі, 1, 301.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
напаўго́лы, ‑ая, ‑ае.
Амаль голы. Напаўголыя плечы. Напаўголыя дзеці. □ Сарамліва схіляюцца ў прывітальным паклоне напаўголыя бярозкі. Сяргейчык.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
апа́шкі, прысл.
Разм. Тое, што і наапашкі. Станіслаў зняў свой пінжак і накінуў .. [Галі] апашкі на плечы. Сабаленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
адзе́жына, ‑ы, ж.
Адзін з прадметаў адзення. Іван, нічога не кажучы, агарнуў адзежынай худыя, вострыя плечы [Джуліі]. Быкаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
утулі́ць, -улю́, -у́ліш, -у́ліць; -у́лены; зак., што.
1. у што. Схаваць або (пра галаву) уцягнуць, увабраць унутр чаго-н.
У. твар у каўнер.
У. галаву ў плечы.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Прыціснуць (вушы) да галавы (пра каня і пад.).
Конь утуліў вушы.
|| незак. уту́льваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Каркаві́на ’карак’ (ТСБМ), ’шыя і плечы ніжэй шыі’ (КЭС, лаг.), ’свіны ашыек’ (Сцяшк., Вешт., Шатал.), да карк 1 (гл.). Словаўтварэнне даволі празрыстае: каркав‑іна (першая частка — прыметнік з суфіксам ‑ав, другая — суфікс ‑іна).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)