секу́нда, -ы, ДМ -дзе, мн. -ы, -ку́нд і -аў, ж.

1. Адзінка вымярэння часу, роўная 1/60 часткі мінуты ў Міжнароднай сістэме адзінак.

2. У матэматыцы: адзінка вымярэння вуглоў, роўная 1/3600 часткі градуса.

3. У музыцы: інтэрвал шырынёй у дзве ступені.

Малая с.

Вялікая с.

◊

Адну секунду! — вельмі нядоўга.

|| прым. секу́ндны, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

◎ Клянчу́к ’малая рыба, падобная на язя’ (Жыв. сл.). Гл. клянёк.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

гадзяня́ і гадзянё, ‑няці; мн. ‑няты, ‑нят; н.

Малая гадзюка. // Разм. Ужываецца як слова лаянкі ў дачыненні да дзіцяці, маладога чалавека. «От, гадзяня, няма на цябе кала!» — думаў [Глушак] пра Дзятліка. Мележ.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

цэзу́ра, ‑ы, ж.

Спец.

1. Паўза ў вершаваным радку, абавязковая для пэўнага вершаванага памеру. Вялікая цэзура. Малая цэзура.

2. Кароткая паўза ў музычнай мелодыі паміж асобнымі часткамі. Меладычная цэзура. Ладавая цэзура.

[Лац. caesura.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

мікро́н, ‑а, м.

Мільённая частка метра. Лязо непрыкметна, мікрон за мікронам, здымала з паперы напісаныя тушшу літары. Новікаў. Нітка таўшчынёй з мікрон настолькі малая, што яе немагчыма разгледзець у аптычным мікраскопе. «Звязда».

[Ад грэч. mikrós — маленькі.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Рыбало́ў ’крычка малая’ (Інстр.). Вынік сцяжэння слоў ры́ба (гл.) і лаві́ць (гл.)

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Ме́ндлік ’малая ўкладка снапоў у полі’ (зах.-бел., ДАБМ, к. 286). Да мэ́ндлік (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

кало́рыя, ‑і, ж.

Адзінка вымярэння колькасці цеплыні.

•••

Вялікая калорыя — колькасць цеплыні, патрэбная для павышэння тэмпературы аднаго кілаграма вады на адзін градус.

Малая калорыя — колькасць цеплыні, патрэбная для павышэння тэмпературы аднаго грама вады па адзін градус.

[Ад лац. calor — цеплыня.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ско́рость ху́ткасць, -ці ж., ско́расць, -ці ж.;

больша́я ско́рость вяліка́я ху́ткасць (ско́расць);

ма́лая ско́рость мала́я ху́ткасць (ско́расць);

возраста́ющая ско́рость узраста́ючая ху́ткасць (ско́расць);

равноме́рная ско́рость раўнаме́рная ху́ткасць (ско́расць);

сре́дняя ско́рость сярэ́дняя ху́ткасць (ско́расць);

коро́бка скоросте́й техн. каро́бка ско́расцей.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Кро́пля ’капля, малая колькасць’ (ТСБМ, Шат., Грыг., Сцяшк., Яруш., Бяльк., Сл. паўн.-зах., Нас., Касп.). Гл. крапля.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)