пазлята́ць, 1 і 2 ас. адз. не ўжыв., -а́е; -а́ем, -а́еце, -а́юць; зак.
1. Зляцець адкуль-н. — пра ўсіх, многіх.
Куры пазляталі з седала.
2. Паляцець, вылецець куды-н. — пра ўсіх, многіх.
Шпакоў не відаць, некуды пазляталі.
3. Зваліцца — пра ўсіх, многіх ці ўсё, многае (разм.).
Шапкі пазляталі з коннікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
дадзяўбці́, ‑дзяўбу, ‑дзяўбеш, ‑дзяўбе; пр. дадзёўб, ‑дзяўбла, ‑ло; ‑дзяўбём, ‑дзяубяце; зак., каго-што.
1. Здзяўбці да канца. Куры дадзяўблі корм.
2. Скончыць дзяўбці; прадзяўбці. Дадзяўбці дзірку Золатам.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ку́рыца (мн. ку́ры, -рэ́й) ж. ку́рица;
◊ мо́края к. — мо́края ку́рица;
кура́м на смех — ку́рам на́ смех;
я́йцы ~цу не ву́чаць — я́йца ку́рицу не у́чат;
гро́шай ку́ры не дзяўбу́ць — (у каго) де́нег ку́ры не клюю́т (у кого);
як ~ца з яйцо́м насі́цца — (з кім, чым) как кури́ца с яйцо́м носи́ться (с кем, чем);
кла́сціся спаць з кура́мі — ложи́ться (спать) с ку́рами
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Кураса́дня ’перакладзіна ў куратніку, на якую куры садзяцца на ноч; седала’ (ТСБМ, Сл. паўн.-зах., Шат., Яўс., Жыв. сл., Гарэц.). Да кура (гл.) і садзіць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пало́пваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.
Разм. Лопаць час ад часу. У цень пазашывалася ўсё жывое: у вішняку, дакапаўшыся аж да самага карэння, ляніва палопвалі крыл[а]мі разамлелыя куры. Ваданосаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Трэ́шчыць ‘пляскаць у далоні’ (шуміл., Сл. ПЗБ), трі́шчыты ‘лупцаваць’ (кам., ЖНС); сюды ж, відаць, трэшша́ць (куры) ‘сакочуць’ (гарад., ЛА, 4). Да прасл. *trěsk‑ъ > трэск, трашчаць, гл. папярэдняе слова.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
сыча́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.
Разм. Сыцець. [Іван:] — Мяса ідзе на птушкаферму, а куры ад гэтага, знаеш, як сычаюць? Кулакоўскі. І ёсць жа прыказка такая: «Кляні ты пана — пан сычае!» Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
параска́зваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., што.
1. Расказаць усё, многае.
2. Расказваць некаторы час. Пасажыры трохі яшчэ паскалілі зубы, парасказвалі анекдоты і неўпрыкмет пачалі апускаць галовы, бы куры на седале. Сачанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Курмы́ш ’гульня (у кошкі-мышкі)’ (Мат. Гом.). Магчыма, другая аснова гэтага складанага слова ўзыходзіць да мыш (гл.). Першая — да кура. Параўн. куры (гл.) ’гульня’. Не выключана кантамінацыя кошкі‑мышкі∼ курыЖуры‑мышкі.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
засаката́ць, ‑качу, ‑кочаш, ‑коча; зак.
Пачаць сакатаць. // Азвацца сокатам; прасакатаць. Куры дружна засакаталі і гэтак жа дружна пачалі збіраць.. зярняткі. Рылько. Недзе за лесам засакатала некалькі кулямётаў, і зноў усё сціхла. Шчарбатаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)