прекра́сный
1. (очень красивый) (ве́льмі) прыго́жы; (чудесный) цудо́ўны;
2. (очень хороший) (ве́льмі) до́бры, выда́тны, цудо́ўны;
прекра́сный челове́к ве́льмі до́бры (выда́тны, цудо́ўны) чалаве́к;
◊
прекра́сный пол шутл. прыго́жы пол;
в одно́ прекра́сное вре́мя аднаго́ дня (аднаго́ ра́зу); (однажды) адно́йчы; (когда-нибудь) калі́-не́будзь.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
не́як нареч.
1. в разн. знач. ка́к-то;
ён н. злаўчы́ўся — он ка́к-то изловчи́лся;
н. трэ́ба разлічы́цца з ім — ка́к-то ну́жно рассчита́ться с ним;
2. (когда-то) одна́жды, ка́к-то;
н. ра́нняй вясно́й — одна́жды (ка́к-то) ра́нней весно́й;
◊ н. бу́дзе — ка́к-то обойдётся
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Пералёт 1 (піралёт) ’белая канюшына’ (міёр., Жыв. НС), ’расліна Anthyllis vulneraria L.’ (маг., Кіс.; Дэмб. 1; барыс., КЭС; Шат.); пералёт, пералот ’чарнакорань прысадзісты, Scorzonera humilis L.’ (маг., Кіс.; Дэмб. 1); пералётнік жоўты ’пералёт, Anthyllis L.’, пералётнік чырвоны, гродз. пржалетнік (канюшына, Trifolium alpestre L.’, пражалот (< ⁺пржалёт < польск. przelot) ’канюшына горная, Trifolium montanum L.’ (брэсц., гродз., Кіс.), пералётны, паст. пералёт ’пералёт’ (навагр., паст., Сл. ПЗБ). Укр. переліт, перелет ’тс’, рус. дыял. (Літва) переле́т ’лекавая расліна (?)’: перелетом детей курют, когда спужаются (СРНТ, 26), польск. przelot ’тс’. Назва расліны звязана з хваробай пералёт (гл. папярэдняе слова). Так у рус. гаворках перелёт — ’расліна’ і ’перапалох’ (СРНГ, 26, 141–142). На беларускай тэрыторыі пералёт таксама выкарыстоўваецца як лекавы сродак ад спалоху і ад сурокаў, як і на чэшскай, дзе ён называецца úročnik (яшчэ ст.-чэшск.), валаш. úročka, uročnica. У даўніну яму надавалася вялікае магічнае значэнне: яго рвалі ў купальскую ноч (Махэк, Jména, 121–122). Параўн. рус. перелёт‑трава — яе шукаюць на шчасце і ўдачу ў ноч перад Іванам–Купалай; трава гэтай — казкавая, кветка яе вясёлкавая, вогненная, пералятае матыльком і паказвае дарогу да скарбаў у зямлі, апошняе і дапамагло лексеме аформіцца як вытворнай ад пералётваць, пералятаць (Фасмер, 3, 238).
Пералёт 2 ’прамежак паміж гадавымі кольцамі на рогах каровы’ (смарг., Сл. ПЗБ). Да пера- са значэннем ’ахоп дзеяннем пэўнай прасторы’ і ле́та ’год’, ле́таваць ’жыць на працягу лета’ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
адда́цца сов.
1. в разн. знач. отда́ться; (увлечься чем-л. — ещё) преда́ться;
а. наву́цы — отда́ться (преда́ться) нау́ке;
рэ́ха аддало́ся ў гара́х — э́хо отда́лось в гора́х;
яе́ боль адда́ўся ў маі́м сэ́рцы — её боль отдала́сь в моём се́рдце;
2. безл. возмести́ться;
калі́-не́будзь адда́сца — когда́-нибудь возмести́тся
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
свя́та I ср. пра́здник м.; пра́зднество;
◊ бу́дзе і на на́шай ву́ліцы с. — погов. бу́дет и на на́шей у́лице пра́здник;
калі́ то́е с. бу́дзе — погов. ули́та е́дет, когда́-то бу́дет
свя́та II нареч. свя́то;
с. захо́ўваць па́мяць аб загі́нуўшых барацьбіта́х за свабо́ду — свя́то храни́ть па́мять о поги́бших борца́х за свобо́ду
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ракI зоол. рак, род. ра́ка м.;
◊
показа́ть, где ра́ки зиму́ют навучы́ць, дзе ўюны́ (ра́кі) зіму́юць; даць пе́рцу з імбе́рцам;
когда́ рак сви́стнет прост. калі́ рак сві́сне; як на дало́ні валасы́ парасту́ць;
сиде́ть как рак на мели́ сядзе́ць як рак на ме́лі;
кра́сный как рак чырво́ны як рак.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
води́ться
1. в разн. знач. ве́сціся, вадзі́цца;
тут когда́-то води́лись у́тки тут калі́сьці вялі́ся (вадзі́ліся) ка́чкі;
у него́ води́лись де́ньги у яго́ вялі́ся (вадзі́ліся) гро́шы;
у них так во́дится у іх так вядзе́цца;
2. (иметь дело, дружить) разг. вадзі́цца;
3. страд. вадзі́цца; см. води́ть;
◊
как во́дится як прыня́та, як заве́дзена; як звыча́йна.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
сві́снуць сов. и однокр.
1. в разн. знач. сви́стнуть;
~нуў параво́з — сви́стнул парово́з;
над галаво́й ~нуў аско́лак — над голово́й сви́стнул оско́лок;
у мяне́ ~нулі гадзі́ннік — прост. у меня́ сви́стнули часы́;
с. па ву́ху — прост. сви́стнуть по́ уху;
2. (политься) хлестну́ть;
з ра́ны ~нула кроў — из ра́ны хлестну́ла кровь;
◊ калі́ рак ~не — когда́ рак сви́стнет;
~ні! — ду́дки!
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
тады́
1. нареч., в разн. знач. тогда́;
я тады́ жыў у вёсцы — я тогда́ жил в дере́вне;
я ху́тка вярну́ся, тады́ і пагаво́рым — я ско́ро верну́сь, тогда́ и поговори́м;
2. союз тогда́;
не хо́чаш? Ну, тады́ не трэ́ба — не хо́чешь? Ну, тогда́ не на́до;
калі́ вы́расцеш, тады́ аб усі́м даве́даешся — когда́ вы́растешь, тогда́ обо всём узна́ешь;
◊ тады́ як — союз тогда́ как
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
даII союз
1. (соединительный) ды;
день да ночь дзень ды ноч;
2. (противительный) ды; (но) але́;
хо́чет, да не мо́жет хо́ча, ды (але́) не мо́жа;
3. (в начале предложения с оттенком заключительности, в середине предложения для усиления следующего слова) ды;
да сде́лайте же ды зрабі́це ж;
он когда́-нибу́дь да вернётся ён калі́-не́будзь ды ве́рнецца;
◊
да и то́лько ды і то́лькі.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)