руба́ха кашу́ля, -лі ж., саро́чка, -кі ж.;

◊

руба́ха-па́рень душа́-хло́пец.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Бабачка ’матыль’ (Інстр. II). Рус. ба́бочка, укр. (бойк.) ба́бочка ’тс’. Памяншальная форма ад ба́бка (гл.), якая абазначала і розных насякомых. У аснове называння ляжыць уяўленне, што душа памершага (продка, бабулі) працягвае сваё існаванне ў выглядзе матыля. Як семантычную паралель параўн. рус. дыял. ду́шачка ’матыль’ (ад душа́), новагрэч. ψυχάρι ’матыль’ (< ψυχή ’душа’), лац. animula, animulus ’начны матыль’ (< anima ’душа’). Патабня, К истории, 4, 78; РФВ, 7, 69; Праабражэнскі, 1, 10; Фасмер, 1, 100. Але Махэк (Studie, 118 і наст.) лічыць, што справа ідзе аб уяўленні пра «бабу-чарадзейку» (з гэтым згаджаецца Важны, O jménech, 86, гл. таксама Лапацін, Этимология, 1963, 288, дзе прыводзяцца новыя семантычныя аргументы). Не пераконвае Ёль, Elern., 99 (слав. baba ’матыль’ — гэта народнаэтымалагічнае пераўтварэнне першапачатковай элементарнай «вобразнай» асновы тыпу pepe‑, якая маецца ў розных мовах; крытыку гл. Важны, O jménech, 86).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

апага́ніцца, ‑нюся, ‑нішся, ‑ніцца; зак.

1. Стаць брудным, паганым.

2. перан. Стаць апаганеным. Душа апаганілася.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

душ (род. ду́ша, (процедура) ду́шу) м. душ;

◊ хало́дны д. — холо́дный душ

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Прыдушка́ць ’захутаць усяго цалкам’ (Ян.). Прыставачна-суфіксальнае ўтварэнне ад душа́ (гл.) з матывацыяй ’схаваць душу (г. зн. чалавека; тут немаўля)’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

надрыва́ться

1. наддзіра́цца; надрыва́цца;

2. надрыва́цца, падрыва́цца;

надрыва́ться со́ смеху надрыва́цца ад сме́ху;

се́рдце (душа́) надрыва́ется сэ́рца (душа́) надрыва́ецца;

3. страд. наддзіра́цца; надрыва́цца; падрыва́цца; см. надрыва́ть;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

наро́схрыст, прысл.

Расшпіліўшыся, расхінуўшы краі адзежы. Кашуля наросхрыст. □ Работа мая падыходзіла ўжо к канцу, калі да машыны падбег хлопец у сіняй спяцоўцы і вайсковым бушлаце наросхрыст. Кулакоўскі. У дзвярах будкі без шапкі, з раскудлачанымі валасамі, у расхінутай наросхрыст ватоўцы стаяў пуцявы абходчык. Васілёнак.

•••

Душа наросхрыст гл. душа.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

хло́пец, -пца м. па́рень;

◊ душа́-х. — руба́ха-па́рень;

свой х. — свой па́рень

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

го́луб, -а, мн. галубы́, галубо́ў, м.

Птушка сямейства галубіных пераважна з шаравата-блакітным ці белым апярэннем і вялікім зобам.

Дзікі г.

Г. міру (відарыс белага голуба як сімвал міру).

|| памянш. галубо́к, -бка́, мн. -бкі́, -бко́ў, м.

|| прым. галубі́ны, -ая, -ае.

Галубіныя гнёзды.

Галубіная пошта.

Галубіная душа (перан.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

пераны́ць, ‑ныю, ‑ныеш, ‑ные; зак.

Разм. Паныўшы некаторы час, кончыць ныць. Няхай лепш у адзіноце пераные душа. Кулакоўскі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)