зы́бка, ‑і, ДМ ‑бцы; Р мн. ‑бак; ж.
Калыска, падвешаная на гнуткай палцы, прымацаванай да столі. Палыхае вогнішча ў грубцы, асвятляючы падлогу, супрацьлеглую сцяну, драўляную зыбку, у якой спіць малое. Лупсякоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
тагане́ц, ‑нца, м.
Разм. Тое, што і таган. Нас падвялі да абтушанага вогнішча, дзе, відаць, уранні варыўся сняданак, бо яшчэ тырчалі ўбітыя ў зямлю сошкі, валяліся таганцы, на якія вешаліся казаны. Сабаленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
паразно́сіць, ‑ношу, ‑носіш, ‑носіць; зак., каго-што.
Разнесці ўсё, многае або ўсіх, многіх. Зіна .. накрыла зялёным голлем вогнішча,.. каб вецер, калі ён ўзнімецца, не паразносіў попел. Гаўрылкін. Паразносіў чуткі Вецер скоры, лёгкі. Глебка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
тыту́н, ‑у, м.
Тое, што і тытунь. Дзед сядзеў на лаўцы каля печы. У пячурцы ляжаў яго капшук з тытуном і крэсіва. Колас. Тадэўчык устае, папраўляе вогнішча, напіхае зноў тытуну ў люльку і дзівіцца. Бядуля.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дага́снуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; пр. дагас, ‑ла; зак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Канчаткова пагаснуць. Вогнішча дагасла. Зара дагасла.
2. перан. Згаснуць, памерці. А трэці [сын], пранізаны куляй наскрозь, Дагас у турме на Лукішках. Глебка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пастры́жаны, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад пастрыгчы.
2. у знач. прым. Які (якога) пастрыглі. Святло ад вогнішча кідаецца на яго [Алісеяў] пачарнелы жарсткаваты твар, на пастрыжаныя калючыя вусы і на шапку цёмна-русых валасоў. Каваль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прыладкава́ць, ‑кую, ‑куеш, ‑куе; зак., каго-што.
Разм. Тое, што і прыладзіць. Злосць узяла Славу. Да вогнішча ён вярнуўся пахмуры. Моўчкі прыладкаваў кацялок над агнём. Шыловіч. От бы прыладкаваць і яго абедзвюх старэйшых [дачок] у нянькі. Паўлаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Рэж ’падклад, на якім раскладаюць вогнішча’, ’дзёран, якім абкладваюць драўніну пры выпальванні вугалю’ (Інстр. 3), рэ́жа ’дзёран’ (Мат. Гом., ПСл), рэ́жык ’тс’ (Мат. Гом.). Магчыма да рэзаць (гл.), паколькі дзёран наразалі пластамі, параўн. славен. reža ’прарэха, шчыліна’, reženj ’кавалак, луста’. Нельга выключыць уплыў народнай этымалогіі на ням. Rasen ’дзірван’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
запа́лка, ‑і, ДМ ‑лцы; Р мн. ‑лак; ж.
Тонкая драўляная палачка з лёгка загаральнай галоўкай для здабывання агню. Успыхнула запалка ў руках Петручка бледна-чырвоным выбухам полымя. Колас. Хлопчык усё чыркаў запалкамі, стараўся распаліць вогнішча. Хомчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
галаўня́, ‑і ж.
1. Выкліканая грыбамі-паразітамі хвароба збожжавых злакаў, пры якой зерне ператвараецца ў пыл або ў цвёрдую чорную нарасць.
2. мн. галоўні, ‑ловень. Абл. Вялікая галавешка. Праз хвіліну вогнішча было раскідана, чадныя галаўні шыпелі ў траве. Самуйлёнак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)